Zwangerschap en voortplanting van olifanten: enkele fascinerende feiten!

Geschreven en geverifieerd door de biologe Georgelin Espinoza Medina

Laatste update: 21 december, 2022

Grote zoogdieren intrigeren ons, en olifanten zijn geen uitzondering. In circussen, dierentuinen en media hebben mensen ze bewonderd om hun grootte, enorme oren en lange slurven. Maar hoeveel weet je over hen en hun levensstijl en de voortplanting van olifanten? Weet je hoe lang een olifantenzwangerschap duurt?

Olifanten zijn zoogdieren die tot de familie Elephantidae behoren, die slechts 3 soorten telt. Een van de interessantste aspecten van deze groep is hun dracht, want die vormt een van de langste perioden in het dierenrijk. Hier zijn alle bijzonderheden in verband met de voortplanting en zwangerschap van olifanten.

Kenmerken van olifanten

Olifanten of Elephantidae vallen op door hun grootte en gewicht, want ze zijn een van de grootste zoogdieren in het hele dierenrijk. Ze kunnen bijna 4 meter hoog worden en wegen meer dan 6.000 kilogram, wat hun imposante anatomie weerspiegelt. Ze zijn grijs van kleur en hebben een dikke, taaie huid.

Andere opvallende kenmerken van deze zoogdieren zijn hun grote oren en slurf. De oren hebben een auditieve functie (zoals je zou verwachten), maar het interessante is dat ze ook gebruikt worden om de lichaamstemperatuur te regelen.

Anderzijds geeft hun slurf (behalve dat het hun neus is) ze een bijzondere eigenschap – ze kunnen hem als arm gebruiken, want hij is zo beweeglijk.

Daarnaast vallen hun grote snijtanden op, een paar slagtanden die gewaardeerd worden vanwege hun ivoor. Ze leven in kuddes die bestaan uit volwassen vrouwtjes en jonge dieren (mannetjes zijn solitair). Het zijn herbivoren en ze kunnen een levensverwachting tot 70 jaar hebben.

Zwangerschap en voortplanting van olifanten

Voor we het hebben over hoe lang een olifantenzwangerschap duurt, gaan we het eerst hebben over paring. Om voortplanting bij olifanten te laten plaatsvinden, moeten het mannetje en het vrouwtje elkaar ontmoeten.

Dit gebeurt doordat ze een reeks signalen beginnen te vertonen die laten zien dat ze klaar zijn voor dit stadium. Zo stoten vrouwtjes vaak bepaalde geluiden uit en produceren urine met een bepaalde geur.

In het geval van mannetjes laten ze ook een spoor van urine achter en schudden ze regelmatig met hun oren om hun geur te verspreiden. Bovendien hebben ze de neiging zich agressief te gedragen tegenover andere olifanten van hetzelfde geslacht om hun territorium af te bakenen.

De balts van olifanten is kort en omvat het wrijven over het lichaam en het omhelzen van de slurf. Deze dieren copuleren vervolgens meerdere malen gedurende 3 of 4 dagen om de dracht te verzekeren.

De mannetjes blijven een paar dagen bij de vrouwtjes om ze te verzorgen en te voorkomen dat andere olifanten van hetzelfde geslacht naderen. Zo staan ze garant voor hun nageslacht.

Wordt het vrouwtje niet zwanger dan kan ze na 3 of 4 maanden opnieuw loops worden als de omstandigheden gunstig zijn. De tendens die deskundigen hebben waargenomen is dat, ook al hebben deze zoogdieren geen vast voortplantingsseizoen, ze de voorkeur geven aan tijden waarin hulpbronnen en water beschikbaar zijn.

Hoe lang duurt een zwangerschap van een olifant?

Laten we nu eens kijken hoe lang een zwangerschap van een olifant duurt. Omdat het een van de grootste landzoogdieren is, zou je kunnen denken dat ze een lange draagtijd hebben, en je hebt het niet mis! Het is een van de langste in het dierenrijk. Ze duurt 22 maanden – bijna 2 jaar! Laten we eens kijken waarom dit zo is.

Olifantengrootte bij de geboorte

Olifanten zijn enorm groot bij de geboorte (vergeleken met andere babydieren). De foetussen worden tussen 100 en 120 kilogram. Dit is een grootte die bereikt wordt doordat ze zo lang in de baarmoeder doorgebracht hebben. Dit is vooral belangrijk voor het soort ontwikkeling dat ze nodig hebben.

Langzame groei

Hoewel het ongelooflijk lijkt, ontwikkelen olifanten zich langzaam tijdens de zwangerschap. Echografieën bij dieren in gevangenschap hebben uitgewezen dat het embryo nauwelijks zichtbaar is vanaf dag 62 van de dracht, dus na 2 maanden. Opgemerkt moet worden dat de foetale massa sneller toeneemt in het laatste derde deel van de dracht.

Ontwikkeling van de hersenen

Een ander aspect dat de duur van de olifantenzwangerschap verklaart, is de ontwikkeling van de hersenen. Het is bekend dat deze dieren een hoog cognitief niveau hebben (vergelijkbaar met primaten). Ze hebben een uitstekend geheugen, Ze herkennen hun partners, naast andere gedragingen en uitingen die dit aantonen.

Olifanten hebben een groot brein dat ongeveer 5 kilo weegt (het grootste van de landdieren) en dat bij de geboorte sterk ontwikkeld is. Deze ontwikkeling houdt verband met de herkenning van hun complexe sociale organisatie.

Bovendien vereist het gebruik van de slurf een geavanceerd neuraal proces. Ook de jongen gebruiken het gemakkelijk, bijvoorbeeld om voorwerpen vast te grijpen.

Baby-olifanten kunnen staan en lopen als ze geboren worden, een prestatie die zowel coördinatie als een vergevorderde cognitieve ontwikkeling vereist.

Aanwezigheid van corpora lutea

Een van de wetenschappelijke bevindingen (Engelse link) die de duur van de zwangerschap bij olifanten probeert te verklaren, is de aanwezigheid van verschillende corpora lutea. Dit is een tijdelijke structuur, d.w.z. een tijdelijke klier die een hormoon produceert dat belangrijk is voor de instandhouding van de zwangerschap (progesteron).

Het corpus luteum vormt zich na de eisprong, blijft een paar weken als de zwangerschap doorgaat, en verdwijnt dan. Alle andere zoogdieren (ook de mens) maken slechts één van deze structuren aan, terwijl bij olifantenstudies gedurende de hele dracht meerdere corpora lutea zijn waargenomen .

Men gelooft dat de bovenstaande bevindingen bijdragen tot het in stand houden van de dracht over een lange periode. Zo zorgt de gecombineerde werking van meerdere corpora lutea voor een goed verloop van de zwangerschap gedurende de volle 22 maanden.

Wetenswaardigheden over de voortplanting bij olifanten

Echografie-onderzoek (Engelse link) bij olifanten heeft verschillende mijlpalen van de prenatale ontwikkeling aangetoond. Enkele daarvan zijn de volgende:

• Zwangerschap is duidelijk vanaf dag 50.
• Het kloppen van het hart van jonge olifanten is al 80 dagen na de bevruchting te horen.
• De differentiatie van de kop en de stuit gebeurt tussen de 83e en 85e dag. Dit wordt gevolgd door de differentiatie van de ledematen, oren en romp (86e en 90e dag).
• Het eerste teken van ontwikkeling van de romp treedt op vanaf dag 90. Tegen dag 100 kan een langgerekt en meer rechtopstaand lichaam worden waargenomen.
• De organen en lichaamssystemen van de olifanten worden volledig gevormd terwijl ze in de baarmoeder van de moeder zijn. Het is dus normaal dat hun draagtijd lang is.

Dankzij de wetenschappelijke vooruitgang is de dracht van olifanten goed gedocumenteerd. Als men weet hoe lang de zwangerschap van een olifant duurt, en hoe en waarom ze optreedt, kan men de voortplanting in gevangenschap verbeteren.

Deze zoogdieren hebben een langere zwangerschapsperiode, omdat de nakomelingen geboren moeten worden met voldoende hulpmiddelen om te overleven.