Risico's en voordelen van genetisch gemodificeerde muggen

Geschreven en geverifieerd door de biologe Georgelin Espinoza Medina

Geschreven door Georgelin Espinoza Medina

Laatste update: 21 december, 2022

Door vectoren overgebrachte ziekten zijn wereldwijd een grote kopzorg. Vooral in tropische en subtropische streken, waar de meeste gevallen voorkomen. Er is dringend behoefte aan opties die een betere bestrijding en uitroeiing van al deze ziekten mogelijk maken. Eén zo’n optie is het gebruik van genetisch gemodificeerde muggen.

Maar zoals met alles wat nieuw is, bestaat er enige vrees en scepsis over het gebruik ervan. Daarom is de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) naar voren gekomen om aspecten van het gebruik van deze transgene of gemodificeerde muggen te verduidelijken. Over dit onderwerp gaan we het hier hebben, dus we nodigen je uit om verder te lezen en meer over het onderwerp te weten te komen.

Wat zijn genetisch gemodificeerde muggen?

Zoals hun naam aangeeft, het zijn muggen die in hun genetica, dat wil zeggen in hun DNA (de molecule die alle informatie van een levend wezen bevat) veranderd zijn. Om dit te bereiken wordt een technologie gebruikt die recombinant DNA heet.

Daarbij gebruikt men een segment of gen dat een eigenschap bezit die men op het ontvangende organisme, in dit geval de muggen, over wil brengen. Een andere naam voor deze muggen zijn transgene muggen.

Deze vernieuwende techniek is gebruikt bij verschillende dieren, zelfs bij exemplaren die voor menselijke consumptie bestemd zijn.

Waarom gebruikt men transgene muggen?

Je denkt misschien dat het gebruik van gemodificeerde muggen absurd is. Het idee komt echter voort uit een grote behoefte op het gebied van de volksgezondheid. De mens is al lang het slachtoffer van talrijke ziekteverwekkers, die overal voorkomen en van de ene plaats naar de andere verplaatst kunnen worden door soorten die als vectoren of overbrengende dieren fungeren.

Vectoren zijn zeer gevarieerd en omvatten onder andere muggen, vliegen, mijten, teken, luizen en slakken. In het bijzondere geval van muggen kunnen ze bepaalde ziekten overbrengen. Daartoe behoren knokkelkoorts, gele koorts, malaria, filariasis, chikungunya en West-Nijl koorts. Al deze ziekten hebben grote gevolgen voor de bevolking.

Om een voorbeeld van het probleem te geven: in 2018 waren er in de wereld ongeveer 228 miljoen gevallen van malaria, met een tragisch aantal van 405 duizend doden.

Gegevens die het gebrek aan beheersing met de huidige technieken aantonen, en de noodzaak aantonen om alternatieven te zoeken voor de uitroeiing van deze vectoren – insecten die hun territorium de laatste jaren hebben uitgebreid, waardoor het probleem nog groter wordt.

Daarom ontstond het initiatief om genetisch gemodificeerde muggen te gebruiken voor de bestrijding van malaria en de verschillende ziekten die ze kunnen overbrengen.

Welke eigenschappen hebben de met biotechnologie geproduceerde muggen?

De bedoeling van het kweken van gemodificeerde muggen is ziekten te bestrijden. Daarom moeten ze een aantal eigenschappen bezitten die op een of andere manier tot dit praktische doel bijdragen.

In het geval van de Aedes-soort (een overbrenger van knokkelkoorts, zika en chikungunya) is een zelfbeperkend gen gebruikt dat ze doet sterven voor ze volwassen zijn. Op deze manier worden de populaties van deze insecten verkleind.

Er worden ook andere merkergenen gebruikt. Die maken de identificatie van transgene muggen mogelijk. In het bijzonder met fluorescerende mogelijkheden, zodat ze onder speciaal licht kunnen worden waargenomen. Zo kunnen ze onderscheiden worden van wilde soorten en kunnen de gemodificeerde organismen opgespoord worden.

Wat zijn de risico’s en voordelen van genetisch gemodificeerde muggen?

Het idee van transgene muggen is controversieel onder onderzoekers. Sommigen steunen de toepassing ervan. Anderen verzetten zich ertegen, met het argument dat de risico’s groter zijn dan de voordelen.

Als dit middel succesvol blijkt, zou het ongetwijfeld enorme voordelen opleveren wat betreft de prevalentie van met vectoren samenhangende ziekten. Ziekten die afnemen als de besmettingsketen wordt doorbroken, als overbrengende muggen in de natuur worden teruggedrongen.

De risico’s die met dit soort middelen geëvalueerd moeten worden hebben te maken met de diverse zaken. Denk onder andere aan de veiligheid voor het milieu, de biodiversiteit, en de gezondheid, zowel van mens als dier.

Een van de belangrijkste bedrijven die zich toeleggen op de produktie van deze transgenen is Oxitec. Enkele studies (Engelse link), uitgevoerd op plaatsen als Panama, Brazilië en de Kaaimaneilanden, hebben uitgewezen dat GMO’s geen noemenswaardig effect hebben op de mens, het milieu, andere muggensoorten, of zelfs roofdieren.  Bovendien tonen ze een afname van de wilde populaties van deze insecten aan.

Het onderzoek is echter nog niet afgerond. De WHO (Engelse link) onderschrijft de noodzaak van evaluatie via een stapsgewijze aanpak en met deelname van gemeenschappen om de veiligheid, kwaliteit en werkzaamheid te garanderen.

Conclusies

Vanwege de wereldwijde incidentie van door vectoren overgebrachte ziekten heeft de WHO uitspraken gedaan over de urgentie van het ontwikkelen en testen van middelen die bijdragen tot de bestrijding en uitroeiing ervan.

Een van de technologieën die de laatste jaren worden toegepast is het gebruik van genetisch gemodificeerde muggen. Daarom hebben ze gewezen op het belang van een geleidelijke aanpak bij het testen ervan.

Bij deze visie moet men de verschillende gemeenschappen, waaronder de inheemse bevolking, betrekken. Na de worstelingen bij deze kolossale taak, waarbij in de loop der jaren verschillende methodologieën werden gebruikt, en zonder succes, moeten we het scepticisme opzij zetten en de bestaande mogelijkheden objectief bekijken.

Alles natuurlijk op voorwaarde dat de resultaten de effectiviteit, gezondheid en veiligheid van mensen, dieren en ecosystemen garanderen.