De roze mantarog van het Great Barrier Reef

Geschreven en geverifieerd door biochemie Luz Eduviges Thomas-Romero

Laatste update: 21 december, 2022

Eerder dit jaar is de enige bekende roze mantarog voor het laatst verschenen. Fotograaf Kristian Laine fotografeerde het dier tijdens het duiken in de wateren bij Lady Elliot Island, het meest zuidelijke rif van het Great Coral Reef van Australië.

In zeer korte tijd gingen Laine’s foto’s viraal op social media, waardoor de nieuwsgierigheid naar de rog weer werd aangewakkerd. En dat is geen wonder, aangezien wetenschappers tot zijn eerste verschijning in 2015 niet eens wisten dat het dier bestond.

De beroemde roze mantarog behoort tot de soort Mobula alfredi, van de Mobulidaed-familie. Het wordt als de op een na grootste soort mantaroggen ter wereld erkend.

Dit dier kreeg de bijnaam ‘inspecteur Clouseau’, een verwijzing naar het bekende personage uit de Pink Panther-serie.

Wat verklaart de kleur van de mantarog?

Carotenoïde pigmenten, gevonden in garnalen en mosselen, zijn verantwoordelijk voor de kleur van de veren. Carotenoïde pigmenten zijn voor veel van de roze, oranje en gele kleuren verantwoordelijk die we in de natuur aantreffen. En in ieder geval voor de meeste dieren, moeten deze moleculen door opname worden verkregen.

Roze flamingo’s krijgen bijvoorbeeld hun kleur door het eten van kleine kreeftachtigen. Met dit in gedachten, dachten wetenschappers oorspronkelijk dat de roze mantarog zijn kleur als gevolg van een dieet kreeg.

Het nieuwe patroon van de roze mantarog is zwart en roze

Het is de moeite waard om te zeggen dat mantaroggen van het koraalrif over het algemeen in drie kleurenpatronen voorkomen. Deze omvatten allemaal zwart, helemaal wit of zwart-wit. Bij deze laatste variant, die het meest voorkomt, heeft de vis dan een zwarte rug en een witte buik.

Van bovenaf gezien, versmelten hun donkere ruggen dan met het donkere water eronder. En dan van onderaf gezien, versmelten hun heldere buiken met het heldere, zonovergoten oppervlak van de zee. Roggen met een zwart-wit patroon hebben daarom het grootste voordeel als het gaat om zichzelf tegen roofdieren, zoals haaien te beschermen.

Waarom is de kleur van dieren belangrijk?

Over het algemeen speelt kleur in verschillende aspecten van het leven van een dier een belangrijke rol. Zoals we hierboven vermeldden, kan het visuele bescherming tegen roofdieren bieden.

Tegelijkertijd kan de kleur van een dier in veel gevallen waardevolle informatie opleveren. Bijvoorbeeld:

• Het geslacht
• Fysieke toestand
• Volwassenheid
• De beschikbaarheid van het dier voor productie.

Om deze reden heeft natuurlijke selectie de neiging om eventuele afwijkingen te elimineren. Er zijn echter verschillende voorbeelden waarin individuen of zelfs hele populaties door een afwijkende kleur, zoals die van de roze mantarog worden gekenmerkt. Dankzij het kleurpatroon kan het dier dus overleven en zich voortplanten.

Is de kleur van de roze mantarog dus afwijkend?

Ja, dit is een voorbeeld van een van de diverse kleurafwijkingen die wetenschappers in het dierenrijk hebben ontdekt. Hoewel hun naamgeving niet uniform is, bestaan er meer dan een dozijn kleurafwijkingen. Deze omvatten dan albinisme, melanisme en leukisme en erythrisme. De laatste is dan ongetwijfeld een van de zeldzaamste afwijkingen.

Erythrisme verwijst naar een kleuraandoening bij dieren met overmatige productie en afzetting van rode en oranje pigmenten (erytroforen) met verschillende tinten en intensiteitsniveaus.

Bieden deze afwijkingen dieren enig voordeel?

De meestvoorkomende, melanistische individuen die volledig zwart zijn, genieten van een thermisch voordeel. Dit komt dan door de superieure thermoregulatiecapaciteiten die de donkere kleur van hun lichaam biedt. Tegelijkertijd hebben ze ook minder last van roofdieren.

Gevallen als albinisme en leucisme, gebrek aan kleuring, zijn ook veelvoorkomende kleurafwijkingen. Zonder twijfel hebben exemplaren met deze afwijkingen in de natuur een lager overlevingspercentage.

Er zijn geen gegevens beschikbaar over het voordeel van selectieve mechanismen of de thermoregulatie van erythrisme. Experimenten met salamanders (Plethodon cinereus) toonden aan dat vogels selectief vermijden om erythrische individuen aan te vallen die normaal deze kleur hebben.

Wat verklaart deze kleuring?

Tot nu toe hebben drie klassen chromatoforen invloed op de kleuring van zeedieren namelijk:

• Melanoforen (cellen met bruin of zwart pigment)
• Xantoforen (cellen met geel en rood pigment)
• Iridioforen (produceren een iriserende en reflecterende helderheid)

Gewoonlijk zijn afwijkende kleuringen het resultaat van genetische mutaties. Deze mutaties hebben namelijk invloed op de ontwikkeling, de distributie van chromatoforen of de productie van pigmenten.

De identificatie van genen die belangrijk zijn voor het transport, de afzetting en de verwerking van carotenoïden (rode kleuring) was echter moeilijk. Dit is niet het geval voor de goed gekarakteriseerde genen die betrokken zijn bij de paden van melanogenese (zwarte kleuring).

In ieder geval hebben wetenschappers tot nu toe een adaptieve evolutie van de kleurafwijkingen van zeedieren onderschat. De studie van het fenomeen roodachtige tinten vereist dus verder onderzoek.

* Uitgelichte afbeelding met dank aan Kristian Laine.