Hoe kun je stress bij een tamme papegaai voorkomen en verminderen?

Geschreven en geverifieerd door biochemie Luz Eduviges Thomas-Romero

Laatste update: 21 december, 2022

Je wens om stress bij een tamme papegaai te voorkomen en verminderen is de eerste stap naar de oplossing van dit probleem. Het kan echter moeilijk zijn om de precieze oorzaak van het verdriet of de stress van een vogel vast te stellen. Omdat deze dieren niet in staat zijn hun emotionele toestand aan ons uit te drukken door het gebruik van woorden, moeten we ons bewust zijn van andere, veel beknoptere signalen.

Daarom kun je overwegen samen te werken met een dierenarts of vogeltrainer; zij kunnen voldoende informatie hebben om je huisdier sneller verlichting te brengen. Hier is alles wat je moet weten over papegaaienstress en hoe je er thuis mee om kunt gaan.

Wat zijn de meest voorkomende tekenen van stress bij je tamme papegaai?

Gedomesticeerde papegaaien (familie Psittacidae) komen steeds vaker voor in onze huizen. Maar ondanks hun reputatie als vriendelijke en sociale dieren, zijn niet alle houders zich ervan bewust dat ze veel aandacht vragen, een enorme inrichting, voortdurende socialisatie, en voortdurende omgevingsverrijking. Door het gebrek aan zorg is het heel gewoon dat een papegaai als huisdier stress ontwikkelt.

Volgens professionele studies (Engelse link) beschadigen tot 11,7% van de tamme papegaaien hun veren, een duidelijk teken van stress en emotionele onrust. Cockatiels en agapornis lijken het meest door deze aandoening getroffen te worden, maar het kan bij vrijwel elke vogel in gevangenschap voorkomen. Enkele van de meest duidelijke tekenen ervan zijn de volgende:

• Overmatig vocaliseren. Dit kan repeterend gillen, tjilpen of alarmkreten zijn.
• Zelfverwonding. Zelfvernietiging van veren. Een gestreste papegaai zal veren van zijn lichaam plukken, maar hij zal niet bij de veren op zijn kop kunnen. Als het verlies van veren gegeneraliseerd is (ook op de kop), moet men andere ziekten vermoeden.
• Stereotiep gedrag. Zoals kopschudden of voortdurend van links naar rechts wiegen. Dit zijn zich herhalende handelingen die uit ethologisch oogpunt geen zin hebben.
• Overmatige slaperigheid of teruggetrokken, angstig of ineengekrompen zijn.
• Angstig. De vogel vlucht voor zijn verzorger, of verstopt zich terwijl hij vroeger assertief en sociaal was.
• Agressief gedrag. Agressie tegen mensen en andere vogels. Slaan of bijten op de tralies van de kooi.
• Andere tekenen. Sissen, hijgen, staart uitwaaieren, vleugels weg van het lichaam houden of kopveren omhoog steken kunnen ook tekenen van stress zijn.
• Verhoogde ademhalingsfrequentie. Dit kan gepaard gaan met hijgen of ademhalen met open mond.
• Territoriaal gedrag. De vogel kan agressief worden tegen andere huisgenoten terwijl hij dat eerder niet was.

Oorzaken van stress bij papegaaien

Zoals je ziet komen angsttoestanden bij papegaaiachtigen heel wat vaker voor dan je op het eerste gezicht zou denken. We bekijken hun belangrijkste triggers in de volgende regels.

Omgeving

Papegaaien zijn, als de vliegende vogels die ze zijn, gewend om elke dag lange afstanden af te leggen om aan voedsel te komen en zich voort te planten. Bovendien bewonen ze meestal vochtige, regenachtige omgevingen met warme temperaturen. Zoals je je kunt voorstellen, lijkt het leven in een kooi weinig op de natuurlijke omstandigheden waarin ze gedijen.

Enkele van de omgevingsfactoren die bij tamme papegaaien stress kunnen veroorzaken zijn als volgt:

• De kooi is te klein. Het hangt allemaal af van de soort, maar idealiter moet de kooi 1,5 tot 2 keer groter zijn dan de diameter van de vogel met uitgestrekte vleugels. Is deze lichaamsgrootte 60 centimeter, dan moet de kooi 1,20 meter breed zijn en nog hoger.
• Een vuile omgeving. Verwijder elke 24 uur niet opgegeten voedsel en verschoon het substraat elke 24-28 uur. Een grondige schoonmaak van de kooi eenmaal per week is ook aan te bevelen. Anders raakt het dier gestrest door de onhygiënische omstandigheden.
• Koude temperaturen. De ideale temperatuur voor de meeste papegaaien ligt tussen 20-25°C (68 tot 77 F). Als het te koud is, wordt het dier ziek.
• Constante veranderingen in routine. Papegaaien zijn vastgeroest in hun gewoonten en houden niet van veranderingen in hun routines.

Lichamelijk

Stress kan zowel een oorzaak als een gevolg zijn van lichamelijk ongemak bij papegaaien. Een dier dat vecht tegen een pijnlijke infectie zal zich voortdurend ongemakkelijk voelen, maar angst kan ook de oorzaak zijn van fysiologische pathologie. In elk geval moet je de vogel minstens 2-3 uur per dag buiten zijn kooi laten bewegen, zodat hij zijn spieren en vleugels kan trainen.

Een andere essentiële lichamelijke factor is rust. Een papegaai die niet goed slaapt zal vroeg of laat tekenen van stress vertonen.

Mentale factoren

Papegaaien zijn uiterst intelligente dieren. Daarom hebben ze, zoals we al gezegd hebben, voortdurende mentale stimulatie nodig. Zo niet, dan ontwikkelen ze zelfverwondend gedrag, stress, agressie, en vele andere ongewenste eigenschappen. De bovengenoemde stereotypieën vormen een van de belangrijkste tekenen van emotionele angst bij deze vogels.

Als de papegaai een gedrag obsessief herhaalt zonder reden, is dat altijd een heel slecht teken.

Sociale factoren

Sommige psittacines, zoals dwergpapegaaien en parkieten, zijn sociale dieren, en leven hun hele leven in monogame paartjes. Daarom is het aan te bevelen altijd een paartje in dezelfde inrichting onder te brengen. Iets dergelijks gebeurt met grotere soorten (zoals de grijze papegaai), maar je moet voorzichtig zijn met de grootte van de inrichting. Als ze geen grote ruimte krijgen, zullen ze elkaar uiteindelijk aanvallen.

Als je papegaai alleen in zijn kooi leeft, moet je minstens 2-3 uur per dag met hem omgaan. Bovendien moet hij binnen de inrichting voorwerpen ter beschikking hebben om zich te vermaken als je weg bent.

Kun je stress bij een tamme papegaai verminderen?

Hoewel stress bij je tamme papegaai misschien niet helemaal te voorkomen is, is het toch belangrijk aandacht te schenken aan de aanwijzingen die je huisdier je kan geven.

De belangrijkste punten zijn om – voor zover mogelijk – plotselinge veranderingen in levensstijl te vermijden. Om dit doel te bereiken is het van vitaal belang de algemene gevoeligheden van het huisdier te kennen alvorens veranderingen in te voeren.

Plaatsing van de kooi, een belangrijke kwestie

Idealiter moet de kooi van een tamme papegaai geplaatst worden in een deel van de kamer dat de vogel uitzicht geeft op zijn omgeving. De plaats moet ook toelaten dat een deel van de kooi gebruikt kan worden om zich terug te trekken en privacy te hebben, d.w.z. tegen een muur of in een hoek van de kamer geplaatst.

Voor extreem schuwe vogels moet een kant van de kooi gedeeltelijk bedekt worden met een handdoek of deken, die dient om een terugtrekplaats te creëren. Hoe het ook zij, het is belangrijk om de kooi niet midden in de kamer te plaatsen, op de vloer, of op lawaaierige of drukke plaatsen.

Het is ook heel belangrijk de kooi niet direct voor een raam te zetten, want andere vogels of verdwaalde zoogdieren kunnen je papegaai afschrikken. Ook hebben deze plaatsen de neiging kouder te zijn dan andere beschutte plaatsen.

Een tamme papegaai heeft zijn routines nodig om stress te voorkomen

Het is belangrijk dat eigenaars een constante routine aanhouden van schoonmaken, voeren, en socialiseren. Opgemerkt moet worden – ook al lijkt het misschien voor de hand liggend – dat de kooi van je tamme papegaai ‘s nachts altijd bedekt moet zijn. Zoals we al eerder gezegd hebben, heeft een tropische papegaai veel slaap nodig (tot 12 uur) om stress te voorkomen.

Zorg voor een vriendelijke behandeling

Het is belangrijk te bedenken dat vogels, als prooidieren, vaak schrikken van plotselinge bewegingen en harde geluiden. Daarom moet je de vogels rustig benaderen en op zachte toon spreken. Houd de volgende tips in gedachten:

• Beweeg langzaam. Als je vogel je aanvalt omdat hij bang of nerveus is, kan snel weggaan hem nog meer agiteren.
• Gebruik een stok om ze te trainen. Als je tamme papegaai er niet van houdt om vastgepakt te worden, maar je wilt hem helpen wat socialer te worden, bied hem dan een stok aan in plaats van je hand. Als je geen vooruitgang met ze boekt, ga dan naar een professionele dierengedragstherapeut.
• Maak ze niet bang. Probeer ze niet aan te staren of plotseling in hun kooi te gluren. Vermijd ook het hanteren van je vogel terwijl je hoeden of handschoenen draagt, want dan herkennen ze je misschien niet en voelen ze zich bedreigd.
• Andere ongewenste voorwerpen. Sommige vogels schrikken van bezems of slangen, of van dozen of andere onbekende voorwerpen die rondbewegen. Houd ze uit de buurt van hun kooi en haal ze uit hun kamer als ze vrij rondzwerven.

Het is een goed idee om te zorgen voor socialisatie en verrijkingsactiviteiten

Verwaarloos vermaak niet. Daag je vogel uit met stimulerend speelgoed, een tv om naar te kijken, een radio om naar te luisteren, of iets spannends om ze geïnteresseerd te houden. Het is aan te bevelen om hun speelgoed en stimulerende voorwerpen elke week te variëren.

Je vogel kan ook baat hebben bij wat extra aandacht als je ze meer tijd buiten hun kooi geeft. In die tijd kunnen ze bewegen en socialiseren. Natuurlijk moet de ruimte veilig en ontsnappingsvrij zijn. De minimale tijd buiten zal 2-3 uur per dag zijn, maar je kunt dit zo veel uitbreiden als je wilt (respecteer altijd de wensen en slaaptijden van het dier).

Als kuddedieren genieten vogels van en worden ze vaak getroost door gezelschap. Ze leven beslist het best in paartjes (Engelse link). Deze vogels moeten niet alleen gehouden worden, tenzij het om medische redenen of agressieproblemen is. Als je maar één papegaai in huis hebt, geef hem dan elke dag zo veel kwaliteitsvolle aandacht als je kunt.