Maak kennis met de degoe, een knaagdier uit Chili

Ook bekend als de tapias muis en de Chileense eekhoorn is de ster van dit artikel een klein histricomorf knaagdiertje dat leeft in halfdroge gebieden van Chili. Hier maak je kennis met het gedrag van de degoe (Octodon degus) in zijn dagelijks leven en ontdek je waarom hij tegenwoordig zo populair is geworden als huisdier.

Deze dieren kunnen 4 tot 6 jaar oud worden en voeden zich hoofdzakelijk met grassen, bladeren, en zaden. Dankzij hun behendige voorpoten (die lijken op kleine handen) kunnen ze hun voedsel uitkiezen en manipuleren. Ook gebruiken ze deze om hun holen graven. Daarnaast zijn ze ook begiftigd met grote intelligentie.

Gedrag van de degoe

De degoe brengt het grootste deel van de dag door op de grond van zijn gebied, op zoek naar voedsel. ‘s Nachts rust het dier uit in zijn hol. Het is een kuddeachtige soort met een nerveus en schuchter karakter, hoewel ze onder elkaar aanhankelijk zijn. In de volgende paragrafen kom je meer te weten over zijn gedrag op de verschillende gebieden van zijn leven.

Verkennend gedrag en bewaking

De degoe heeft een sterk verkenningsinstinct. Daarom brengt hij veel van zijn tijd buiten het hol door om zijn omgeving te herkennen. Overdag trekken gecoördineerde groepen van deze knaagdieren erop uit op zoek naar water en voedsel. Terwijl een aantal groepsleden zich op onbekend terrein wagen, houden de anderen de wacht om hen te waarschuwen in geval van gevaar.

De hoeveelheid inspanning die besteed wordt aan de ordehandhaving is groter naarmate de ruimte die ze verkennen opener is. Bij een aanval mobiliseren ze zich in de dichtstbijzijnde schuilplaats om zich te reorganiseren en te vluchten.

Circadiane cyclus

Degoes zijn sterk afhankelijk van de cyclus van licht en donker, het circadiaan ritme. Hun voornaamste pieken van activiteit liggen bij dageraad en schemering. Met de verandering van de daglichturen in de loop van de seizoenen veranderen ook hun gewoonten, zoals de tijd die ze buiten het hol doorbrengen.

Daarnaast beïnvloedt de omgevingstemperatuur hun mate van activiteit. Ze verlaten hun hol en gaan naar buiten op momenten dat de warmte of kou hen beter uitkomt.

Sociaal gedrag van de degoe

Degoes zijn zeer duidelijk kuddedieren. In de natuur komen ze voor in kolonies van 5 tot 10 individuen. Die bestaan meestal uit kinderverwante volwassen vrouwtjes (moeders, dochters en zussen, ook tantes en nichten). De mannetjes zijn minder talrijk en er zijn er meestal niet meer dan 3 per groep.

De ondergrondse holen waarin ze leven worden op een gecoördineerde manier gegraven. De volwassen dieren communiceren door middel van vocalisaties, om een keten te maken waarin elk exemplaar de aarde weghaalt die het voorste exemplaar heeft weggegraven. Coöperatief gedrag is bij deze soort heel gewoon in verschillende aspecten van zijn leven.

De degoe is een zoogdier met een verlengde kindertijd, want hij heeft een complex communicatie- en sociaal systeem dat leert van het gezelschap van andere juvenielen door middel van spel. De gemeenschappen zijn hiërarchisch georganiseerd, waardoor ze een orde kunnen scheppen als het om eten en voortplanten gaat.

Communicatie

In dit deel lees je hoe elk zintuig zijn eigen functie vervult in de communicatie. Het gedrag van de degoe berust juist op de integratie van al deze manieren om boodschappen over te brengen, waardoor het nog complexer wordt.

Visuele communicatie

Hun zicht wordt vooral gebruikt voor het lezen van elkaars lichaamstaal. Via houdingen communiceren degoes stemmingen, pijn en ziekte. Maar ook de predispositie tot paren en nog veel meer wordt via hun lichaamstaal duidelijk gemaakt.

Omdat het schemerdieren zijn, hebben ze een goed gezichtsvermogen. Ze hebben kleurenzicht, hoewel slechts met twee soorten kegeltjes: ultraviolet en groen. Deze eerste golflengte, onzichtbaar voor mensen, beïnvloedt ook de communicatie. Hun urine en het haar op hun buik weerkaatsen ultraviolet licht intens.

Olfactorische communicatie

Via reuk ontvangen de dieren, behalve hun aanwezigheid, ook informatie over de gezondheidstoestand (of voortplantingstoestand) van hun soortgenoten. Bij mannetjes is ook gedocumenteerd dat ze zandbaden gebruiken om bepaalde gebieden met hun geur te impregneren, als merkteken. Vrouwtjes daarentegen vertonen dit gedrag niet op zo’n vaststaande manier.

Gehoor en vocalisatie

Het gehoorsysteem van deze knaagdieren is ook goed ontwikkeld, want vocalisaties zijn hun voornaamste communicatiemiddel. Ze zijn in staat de verschillende leden van hun groep te onderscheiden door de klankkleur van hun stem.

Bij de degoes zijn 15 soorten vocalisaties gecategoriseerd (Engelse link). Hierbij zijn diverse variaties elk naargelang de context, de rangorde, het geslacht en het seizoen van het jaar. Bepaalde geluiden zijn uniek voor moeder-kind relaties, en de jongen leren het hele repertoire als ze volwassen worden.

Voortplantingsgedrag van de degoe

Degoes planten zich slechts eenmaal per jaar voort, als het regenseizoen begint. De dracht duurt van 90 tot 95 dagen en de periode van lactatie ongeveer 5 weken. Een vrouwtje kan 4 tot 8 jongen baren.

De jongen van de degoe worden presociaal geboren. Dat wil zeggen dat ze vrij goed ontwikkeld en zelfstandig zijn. Hun lichaam heeft al haar, ze hebben tanden, hun ogen zijn open en hun gehoorsysteem functioneert. Ze blijven in het nest tot ze 3 weken oud zijn.

Mannetjes zijn geslachtsrijp als ze 16 weken oud zijn, terwijl vrouwtjes dat punt al iets eerder bereiken, als ze 12-16 weken oud zijn. In die tijd vormen ze sociale groepen met soortgenoten van hetzelfde geslacht.

In deze groep ontwikkelen ze hun sociale vaardigheden totdat ze uit elkaar gaan. Borstvoeding geven en de opvoeding zijn gemeenschappelijke taken. De vrouwtjes voeden en verzorgen ook de jongen van naaste verwanten.

De mannetjes nemen ook deel aan de opvoeding van de jonge degoes.

Degoes vertonen filopatrisch gedrag. Hoewel ze zich van de groep afscheiden als ze volwassen zijn, dwalen ze niet te ver van hun plaats van herkomst af. De mannetjes zijn in het voortplantingsseizoen echter nogal territoriaal. Ze staan dan niet toe dat andere groepen hun gebied naderen, ook al zijn ze met de dieren vertrouwd of behoren ze tot dezelfde familie.

Eetgedrag

Tijdens het zoeken naar voedsel is het gedrag van de degoe collaboratief. De leden van de groep werken samen om bij het vinden van voedsel te communiceren via specifieke vocalisaties. De orografische situatie heeft invloed op het opslaggedrag van de degoe. Op grotere hoogte vertonen ze namelijk een grotere verzameling van voedsel in het hol.

Door de populariteit van deze soort als huisdier is het gemakkelijker geworden om in gevangenschap waarnemingsstudies uit te voeren. Zo kon men enkele tot dan toe onbekende aspecten van het gedrag van de degoe ontrafelen.

Als het echter op het houden van deze zoogdieren aankomt, zul je veel onderzoek naar hun behoeften moeten doen, om zeker te zijn dat ze een goede kwaliteit van leven hebben. Hun leven in gevangenschap is immers nog een betrekkelijk nieuw onderzoeksterrein.