Migratie van ooievaars: interessante feiten over deze vogels

Geschreven en geverifieerd door de bioloog Samuel Sanchez

Geschreven door Miguel Mata Gallego

Laatste update: 21 december, 2022

De migratie van ooievaars (Ciconia ciconia) is in de loop van de tijd veranderd. De meesten van hen vlogen bijvoorbeeld na het broeden elk jaar duizenden kilometers. Tijdens de migratie van de ooievaars brachten deze vogels bijna een maand door met het doorkruisen van half Europa, de Straat van Gibraltar en de Sahara.

Als deze vogels deze moeilijke reis overleefden, dan zouden ze de winter in landen ten zuiden van de Sahara, zoals Mali, Niger of Tsjaad doorbrengen. Ze verbleven hier van september tot begin februari en keerden daarna terug naar Europa.

Met betrekking tot deze migratie is er een Spaans gezegde dat zegt: “Je zult ooievaars op de dag van de heilige Blasius zien,” dat is 3 februari.

Migratie van ooievaars: een geweldige trekvogel

Niet alle vogels konden deze reis echter voltooien. De reis was erg moeilijk en lang en veel exemplaren kwamen tijdens de migratie om. Om te voorkomen dat ze de Middellandse Zee moesten oversteken, waar de warme luchtstroom die ooievaars gebruiken om een langdurige vlucht te behouden zich niet vormt, volgden ooievaars twee migratieroutes:

• Een optie is het oversteken van de Bosporus en de Dardanellen door de Balkan en Turkije.
• Een andere mogelijkheid is om via het Iberisch schiereiland de Straat van Gibraltar over te steken.

Als gevolg van de laatste route zijn er veel ooievaars in Spanje. Decennialang zijn de migratiepatronen van de ooievaar echter veranderd. We leggen hieronder meer uit.

De migratie van witte ooievaars is niet meer zoals voorheen

Decennialang hebben veel experts opgemerkt dat de migratie van witte ooievaars is veranderd. Velen brengen de winter in hun broedgebieden door.

Dit komt deels door de temperatuurstijging die voor zachtere winters op het schiereiland zorgt. Ooievaars kunnen nu ook vanwege de aanwezigheid van afvalstortplaatsen het hele jaar door voedsel vinden.

Er zijn ook veel lagunes en natte gebieden op het schiereiland waar ze kunnen overwinteren en voedsel kunnen vinden. Zo zijn er de Tablas de Daimiel in Ciudad Real of de Laguna del Campillo in Rivas Vaciamadrid.

Migratie ja, maar korter

Dit betekent echter niet dat ooievaars helemaal niet migreren. Volgens een SEO/BirdLife onderzoek nestelen veel ooievaars in landelijke gebieden in Spanje. Als de winter aanbreekt, verhuizen ze naar de rand van steden, zoals Madrid. Daar vinden ze voedsel op de afvalstortplaats in Valdemingómez, een van de grootste in Europa.

Deze studie werd door zenderyjes geverifieerd die onderzoekers op een paar ooievaars, Goyo en Enara, hadden geplaatst. Deze vogels migreerden in augustus, vanuit de bergen naar het zuiden vanuit Madrid.

Deze verandering in hun trekgewoonten lijkt positief voor het voortbestaan van de soort. Door zichzelf zo’n lange, gevaarlijke reis te besparen, overleven steeds meer ooievaars. Ze hebben ook continue beschikbaarheid van voedsel, wat bij het overleven helpt.

Jonge ooievaars blijven migreren

Een ander interessant aspect van het SEO/BirdLife onderzoek is het verschil tussen volwassen ooievaars en jonge ooievaars. Deze onderzoekers ontdekten dat jonge ooievaars blijven migreren. Ze maken de gevaarlijke reis naar Afrika, terwijl volwassenen in de winter in Europa blijven.

Er trekken bovendien volgens hetzelfde onderzoek veel vogels uit koudere delen van Europa naar Spanje om te overwinteren. Als gevolg hiervan neemt het aantal ooievaars in Spanje in de winter aanzienlijk toe: door exemplaren die in de winter niet naar Afrika gaan en voor de exemplaren die uit Noord-Europa komen.

Trekroutes in detail

De Spaanse Ornithologische Vereniging heeft, in samenwerking met andere Europese organisaties, jarenlang onderzoek naar de migratie van ooievaars gedaan. Ze publiceerden onlangs een gedetailleerde studie waarin ze voor het eerst gegevens van GPS-zendertjes op trekkende ooievaars opnamen. De resultaten waren gevarieerd:

• Ten eerste bevestigden ze de hypothese dat jonge ooievaars naar de Sahel migreerden, terwijl volwassen ooievaars in Spanje overwinterden.
• Midden-Europese ooievaars, waarvan het merendeel de winter in Spanje doorbracht, hadden een groter overlevingspercentage (ongeveer 50%) dan Spaanse ooievaars die naar Afrika migreerden. Van de laatsten keerde slechts 1 op de 10 naar hun broedplaats terug.
• Ondertussen overwinterden volwassen ooievaars vooral in Europa. Dit hielp de overgrote meerderheid het volgende jaar te overleven.

Kortom, de verandering in het trekgedrag van de ooievaar is cruciaal. In feite voorspelt het waarschijnlijk voor veel trekvogels een algemene verandering.

Hoewel het erop lijkt dat hun gebrek aan migratie een positief effect op hun overleving heeft, valt nog te bezien hoe de klimaatverandering deze vogels zal beïnvloeden.