Maak kennis met de potoo, vreemd maar fascinerend!

Geschreven en geverifieerd door de biologe Georgelin Espinoza Medina

Laatste update: 11 september, 2023

In de bossen en savannes van de tropische gebieden van het Amerikaanse continent vinden we een uiterst ongewone vogel, de potoo. Dit dier trekt niet de aandacht vanwege zijn opvallende kleuren, maar vanwege zijn gedrag en overlevingsstrategieën (en zijn uiterlijk). In feite helpt zijn kleurstelling hem om onopgemerkt te blijven in de omgeving. Wil je meer weten over deze eigenaardige vogel?

Hij behoort tot de familie Nyctibiidae, die twee geslachten en 7 soorten omvat, alle in de volksmond bekend als potrozen. De potoo, of Nictibius griseus, is het gewone exemplaar en die krijgt in verschillende regio’s vele namen, waaronder enkele heel ongewone bijnamen! Lees verder om meer te weten te komen over deze fascinerende vogel!

Waar leeft de potoo?

Zoals we al zeiden, komt deze vogel uit Amerika. Hij leeft in de bossen, savannes en mangroven van Midden- en Zuid-Amerika, van het westen van Mexico tot het noorden van Argentinië en Uruguay. Hij komt voor op een groot aantal hoogten, van zeeniveau tot 2000 meter.

Fysieke kenmerken van de potoo

De potoo is geen kleurrijke vogel, maar heeft donkere tinten grijs tot bruin, hoewel hij ook enkele zwarte en witte vlekken op zijn lichaam heeft. Deze ondoorzichtige kleuring helpt hem te camoufleren met de omgeving en onopgemerkt te blijven, wat bekend staat als cryptische kleuring, een overlevingsstrategie.

Het meest opvallende kenmerk van deze vogel is zijn grote oranje en gele ogen. Behalve dat ze mooi zijn, geven ze het dier waardevolle informatie over zijn omgeving, want ze zijn sterk ontwikkeld en kunnen in het donker zien. Er zijn ook groeven in de oogleden, die helpen om beweging waar te nemen als hun ogen gesloten zijn. Deze structuren zijn cruciaal om zich bewust te zijn van alles wat er om hen heen gebeurt.

Over het algemeen variëren de soorten van de Nyctibiidae-familie in grootte van 30 tot 60 centimeter. De kleinste is de gewone potoo (N. griseus) en de grootste is de grote potoo (N. grandis). Andere fysieke kenmerken zijn als volgt:

• Grote kop, vergeleken met de totale grootte van het lichaam.
• Brede, maar korte snavel.
• Lange vleugels en staart.
• Zwakke poten.

Gedrag

Deze vogel is nachtelijk en maakt gebruik van zijn cryptische verenkleed om op stammen of takken te blijven zitten en zo onopgemerkt te blijven. Ook zijn kleur past bij zijn gedrag, want hij blijft het grootste deel van de dag onbeweeglijk en met gesloten ogen zitten.

Als de vogel een roofdier of bedreiging in de buurt bespeurt, zet hij zijn kop rechtop en sluit zijn ogen om onopvallender te lijken. Bewegingen worden langzaam gemaakt, om niet te veel aandacht te trekken.

Een interessant feit is dat deze vogel (Engelse link) vanuit elke richting beweging kan waarnemen. Dit geldt ook voor de rug, omdat de veren achter het oog kunnen worden samengedrukt. Het gezichtsveld is ongeveer 180°, een belangrijk aspect dat hen helpt zich bewust te zijn van alles wat er gaande is.

Geluid

Het geluid dat de potoo voortbrengt is heel vreemd en kan storend zijn. Het lijkt op jammerende mensen, dus er ‘s nachts naar luisteren is zelfs een beetje eng. Dit soort lied heeft aanleiding gegeven tot talrijke verhalen en legenden in de verschillende streken waar de vogel voorkomt.

Dankzij zijn lied en zijn bijna onmerkbare verschijning wordt deze vogel, algemeen bekend en de spookvogel of heks als ongeluksvogel beschouwd.

Voeden van de potoo

De potoo is een insecteneter, dat wil zeggen dat hij verschillende soorten insecten eet. Als hij een prooi in de buurt ziet, maakt hij een korte, stille vlucht om die te vangen. Daarna keert het dier terug naar zijn tak. Het dieet omvat onder meer termieten, sprinkhanen, krekels, kakkerlakken, bidsprinkhanen, kevers en motten.

Migratie

Sommige onderzoekers denken dat deze vogelsoorten mogelijk migreren, vooral tijdens de koude maanden in Argentinië, Zuidoost-Brazilië en Paraguay. Dit komt door hun morfologie (lange puntige vleugels) en door de weinige waarnemingen tijdens het genoemde seizoen.

Deskundigen zijn hier echter niet zeker van, en weer anderen beweren dat ze in hun eigen gebied blijven. Ook zijn camouflage en nachtelijk, onbeweeglijk gedrag overdag maken hem moeilijk te observeren en te bestuderen in zijn natuurlijke habitat.

Voortplanting van de potoo

Er zijn ook enkele interessante aspecten over de voortplanting van deze neotropische vogel. Het is een monogame vogel, wat betekent dat hij gedurende zijn hele leven één partner heeft. Het vrouwtje kan maar één ei leggen. Het verbazingwekkende is echter dat ze geen nesten bouwen, maar holle uiteinden van afgeknotte takken gebruiken.

De eieren zijn groot, wit, met lila en bruine vlekken op het oppervlak. Beide geslachten verrichten ouderlijke zorg, zowel tijdens het broeden (ongeveer 1 maand) als tijdens de eerste weken van het leven van het kuiken. De jongen worden geboren met witachtig dons.

Beschermingsstatus

Deze vogelsoort is wijd verspreid in Amerika. Alle soorten van de Nyctibiidae-familie staan volgens de International Union for Conservation of Nature (IUCN) in de categorie van minst zorgwekkend (Engelse link), inclusief de gewone potoo.

Samengevat is de potoo een vogel die endemisch is voor het Amerikaanse continent. De soort kent vele mythes, dankzij zijn uiterlijk, zijn vermogen om zo stil te blijven zitten, en zijn storende lied.

Het is een vogel die zijn leven liever doorbrengt zonder de aandacht te trekken. Dit is een interessante strategie die hem heeft geholpen te overleven in de bossen en savannes waar hij leeft.