Het verlies van draslanden: redenen en gevolgen

Geschreven en geverifieerd door de bioloog Miguel Mata Gallego

Laatste update: 21 december, 2022

Vandaag gaan we het over het verlies van draslanden hebben. Draslanden zijn een van de meest ecologisch waardevolle ecosystemen op aarde. Ze nemen als gevolg van klimaatverandering en de uitbreiding van industrieën die producten voor menselijk gebruik leveren echter voortdurend af.

Helaas hebben we ongeveer 15,3 miljard bomen verloren, waaruit de huidige achteruitgang van het ecosysteem voortkomt. Lees verder om meer over het verlies van draslanden in de loop van de tijd te ontdekken.

Waarom verdwijnen draslanden? Wat zijn de gevolgen voor de samenleving en de biodiversiteit? En wat kunnen we bijvoorbeeld doen om dit te voorkomen? We zullen deze vragen en ook nog veel meer in de volgende regels beantwoorden.

Draslanden: waardevolle ecosystemen

Draslanden zijn ecosystemen die periodiek of permanent met ondiep water worden overspoeld. Het lage waterpeil maakt de vestiging van alle soorten planten mogelijk, die op hun beurt een enorme diversiteit aan dieren ondersteunen.

Draslanden zijn een relatief zeldzaam ecosysteem, maar ze zijn niettemin erg belangrijk. Dat komt omdat ze een zeer hoge mate van biodiversiteit herbergen, vooral van vogels. Hun aanwezigheid zorgt voor onderdak en voedsel voor honderden vissen, vogels, ongewervelde dieren, amfibieën en zoogdieren.

Waar de habitats arm zijn, met name in landbouwgebieden, vormen draslanden een belangrijke bron van heterogeniteit. Ze bieden toevluchtsoorden en tussenstops voor miljoenen trekvogels zoals kraanvogels en ooievaars.

Door de ongebreidelde menselijke ontwikkeling lopen de meeste draslanden op aarde echter gevaar of zijn ze verdwenen. Waarom? We vertellen het je hieronder.

Historische processen die ecosystemen elimineren

Door de geschiedenis heen zijn er veel historische gebeurtenissen geweest die, volgens de dominante ideeën of economische behoeften van die tijd, hele ecosystemen hebben gewijzigd en/of geëlimineerd.

In de westerse wereld hebben veranderingen in landgebruik onder andere tot het verlies van veel draslanden geleid. De miasma ziektetheorie, populair tot het einde van de negentiende eeuw, associeerde infectieziekten met ‘slechte lucht’ uit draslanden en moerassen.

Hygiëne-ideeën die draslanden met ziekte associeerden en de mechanisatie van de landbouw zijn door de geschiedenis heen de belangrijkste krachten geweest die tot het verdwijnen van draslanden hebben geleid.

Deze ideeën kwamen namelijk samen met de verspreiding van mechanisatie in de landbouw, wat wereldwijd tot het opdrogen van miljoenen draslanden voor landbouw heeft geleid.

Het verlies van draslanden in aantallen

De verliezen van draslanden over de hele wereld zijn echt dramatisch. Een aantal onderzoeken schatten dat 87% van de draslanden op aarde sinds de 19e eeuw zijn verdwenen.

Als we bijvoorbeeld alleen al naar het middenwesten van de Verenigde Staten kijken, dan schatten een aantal studies dat mensen van 1850 tot 1930 minimaal 125 miljoen hectare draslanden voor landbouw hebben drooggelegd.

In Spanje kennen we uit historische documenten het enorme belang van honderdduizenden draslanden die het grondgebied van het Iberisch schiereiland bevolkten. Een aantal enorme meren, zoals Antela in Ourense of La Nava in Palencia, zijn aan de landbouwontwikkelingsplannen van de 20e eeuw bezweken.

De landbouwontwikkelingsplannen van vroeger zagen bepaalde gebieden als oninteressant en onnodig. Hierdoor zijn veel draslanden massaal verdwenen. De zaken keerden echter snel om, zoals we in de volgende sectie zullen zien.

Het ecologisch herstel van deze landen

Ondanks de wens van regeringen en economische belangen, begonnen natuurbeschermingsbewegingen al snel voor het behoud van draslanden te strijden. Ze bereikten dit door de waarde en het belang van draslanden voor honderden soorten aan te tonen.

Zo werd in de jaren zeventig de Ramsar-conventie opgericht, die het behoud van miljoenen hectares draslanden van internationaal belang voorstelde. Vandaag de dag worden meer dan 2 miljoen vierkante kilometer draslanden door dit verdrag beschermd.

Herstel van de Nava Lagoon, een paradijs voor vogels

We hebben ook duizenden voorbeelden van herstelde draslanden. Een van de meest emblematische is in Spanje, met name in de Nava-lagune in Palencia. Vóór de 20e eeuw was deze lagune een van de belangrijkste draslanden op het schiereiland, met een oppervlakte van bijna 5.000 hectare tijdens het natte seizoen.

In de 19e eeuw werd de lagune als een ongeëvenaard leefgebied voor vogels beschreven, zoals veel getuigenissen aangeven:

“Het dient als toevluchtsoord, vooral in de winter, voor een oneindig aantal soorten watervogels van verschillende vormen, waaronder drie soorten ganzen, vele soorten eenden, merels, uilen, gierzwaluwen, wulpen en andere vogels die buitengewoon kleurrijk en onbekend in de rest van het land zijn.”

Pascual Madoz, Statistisch Woordenboek (1859)

En wederom hebben de twintigste-eeuwse ontwikkelingsplannen de biodiversiteit weggevaagd en de lagune werd in 1968 voor landbouw drooggelegd.

Vanaf 1990 nam de Spaanse Junta de Castilla y León echter de gedeeltelijke restauratie van de lagune over, een van de beste voorbeelden van herstel van oude draslanden in Spanje. Sinds 1990 is iets meer dan 15% van het oorspronkelijke gebied teruggewonnen.

Deze lagune is een plaats voor de grauwe gans (Anser anser) van mondiaal belang, met ongeveer 12.000 exemplaren die tijdens de overwinteringsperiode zijn geregistreerd. Andere belangrijke steppevogels vinden hier hun toevlucht, zoals bijvoorbeeld de grote trap (Otis tarda) of de Witkopeend (Oxyura leucocephala).

Met voldoende financiële middelen en politieke wil kan het verlies van draslanden door de mens hersteld worden.

Zorgen voor draslanden is zorgen voor biodiversiteit

Concluderend kunnen we stellen dat draslanden uiterst belangrijke ecosystemen zijn voor veel dieren, met name voor vogels. Als we bij het behoud ervan helpen, dan bevorderen we de duurzaamheid op lange termijn van duizenden soorten die draslanden als hun thuis hebben. Zorgen voor draslanden is dus zorgen voor biodiversiteit.