10 curiositeiten over de axolotl

Geschreven en geverifieerd door de bioloog Samuel Sanchez

Laatste update: 22 december, 2022

De axolotl (Ambystoma mexicanum ) is een van de beroemdste amfibieën ter wereld. Het is te vinden in de huizen van veel exotische dierenliefhebbers, omdat het een fascinerende uitstraling heeft en eenvoudig te verzorgen is.

De meeste mensen realiseren zich echter niet dat deze soort nog maar één stap verwijderd is van uitsterven. Ze komen in het wild alleen voor in een bepaald deel van Mexico. In de afgelopen decennia is de natuurlijke axolotl-populatie sterk gekrompen.

Om deze reden bevindt het zich nu in een ernstig bedreigde status, zoals aangegeven door de Rode Lijst van de Internationale Unie voor het behoud van de natuur (IUCN). Als je 10 merkwaardige feiten wilt weten over de axolotl, een dier dat even mooi is als bedreigd, blijf dan lezen.

1. De axolotl verandert niet zoals de rest van amfibieën

Amfibieën staan bekend om het ondergaan van een proces dat bekend staat als metamorfose, vooral opvallend bij kikkers en padden. Kikkers worden bijvoorbeeld geboren als larven (kikkervisjes) met staarten, kieuwen en zonder poten of longen, maar ze ontwikkelen uiteindelijk het lichaam van een volwassene wanneer ze het watermilieu gedeeltelijk verlaten.

De axolotl is hier de uitzondering, omdat hij constant in neotenie blijft, dat wil zeggen, hij verandert nooit volledig. Axolotls behouden hun larvale toestand hun hele leven door een gebrek aan thyroïdstimulerend hormoon (TSH), een essentiële stof in de normale ontwikkeling van amfibieën.

Om deze reden behouden axolotls larvale karakters van het uitkomen tot de dood. Dit wordt vooral geïllustreerd door de aanwezigheid van kopkieuwen.

2. Metamorfose kan worden geïnduceerd door toediening van hormonen

De axolotl is neotenisch en pedomorf – hij behoudt zijn jeugdige kenmerken – maar dit is alleen van toepassing in de natuur. Volgens het wetenschappelijke portaal Animal Diversity (Engelse link) kan in het laboratorium de metamorfose van deze soort worden veroorzaakt door injecties met schildklierhormoon. Dit veroorzaakt kieuwresorptie en andere opmerkelijke morfologische veranderingen.

3. De natuurlijke kleur is niet wit

We zijn gewend om axolotls te zien in aquaria en terraria, en daarom is het gemakkelijk om te denken dat ze wit zijn. Niets is minder waar, want de echte kleur van deze amfibieën in het wild is bruin.

Zoals studies van het Science Direct- portaal aangeven (Engelse link), coderen vier verschillende genen voor de kleuring van de axolotl. Door de selectieve kruising van mutaties in gevangenschap kunnen de volgende tonen worden gezien bij gedomesticeerde exemplaren:

1. Leucistisch: bleek van kleur, maar met zwarte ogen.
2. Albino: bleek van kleur met rode ogen.
3. Gouden albino: zeer vergelijkbaar met de albino-variant, maar met een gelige tint van de witte huid.
4. Xanthic: grijs met zwarte ogen.
5. Melanoïde: volledig zwart.
6. Bruin: de kleur die de soort echt kenmerkt.

Onder de curiositeiten van de axolotl valt zijn vermogen om verschillende kleuren te verwerven op basis van genetische mutaties op.

4. Een amfibie die jaagt door te zuigen

Over het algemeen hebben amfibieën lange, plakkerige tongen, die ze lanceren als een projectiel om de vliegende insecten te vangen waarmee ze zich voeden. Dit idee wordt in het wild bijna nooit vervuld.

Zo voeden axolotls zich door middel van een zuigmechanisme. Dankzij hun complexe schedelmorfologie zijn deze amfibieën in staat hun mond zeer snel te openen. Ze zuigen het omringende water met kracht hun mondholte in en worden daarbij geholpen door drukverschillen. De axolotl is in staat zijn prooi in zijn geheel door te slikken.

5. Het is in staat tot regeneratie

Wanneer een mens ernstig gewond is, verschijnt er een litteken op de plaats van de verwonding. Dit bestaat uit littekenweefsel, een vezelig conglomeraat dat dient om het probleem gedeeltelijk maar niet volledig op te lossen. Wanneer een orgaan littekens heeft, gaat een deel van zijn functionaliteit verloren.

Axolotls zijn voor de wetenschap zeer interessant, omdat ze bij verwondingen geen littekens krijgen. Ze zijn in staat om beschadigd weefsel volledig te regenereren. Ze kunnen binnen enkele maanden een ledemaat vervangen en complexere structuren repareren, zoals:

• de staart.
• bepaalde organen.
• zenuwweefsels.
• delen van het hart en de ogen.

Van deze soort en andere salamanders wordt aangenomen dat ze hun weefsels regenereren door hun inwendige macrofaagniveaus te wijzigen en door ontstekingsprocessen te onderdrukken.

6. Het heeft een groter genoom dan mensen

Mensen hebben 3,2 miljard basenparen in hun DNA, terwijl de axolotl er 32 miljard heeft. Hoewel zijn genoom 10 keer langer is dan het onze, codeert het voor een zeer vergelijkbaar aantal eiwitten (23.251) als het aantal dat wordt gerapporteerd in de menselijke soort. Experts geloven dat het genoom zo groot is omdat het zoveel herhalende sequenties heeft.

7. Het leefgebied is zeer beperkt

De axolotl is alleen inheems in de wateren van Lake Xochimilco en Lake Chalco  in de Vallei van Mexico. Lake Chalco is drooggelegd om overstromingen te voorkomen, terwijl Lake Xochimilco drastisch is verminderd wat betreft de watermassa en levensvatbaarheid van het ecosysteem. Zoals je zult begrijpen verklaart dit in grote mate de huidige achteruitgang van de soort.

8. Hun zorg in gevangenschap is niet zo eenvoudig als het lijkt

De axolotl wordt in veel aquaria over de hele wereld gehouden, maar niet alle eigenaren kennen de vereisten. Het is bijvoorbeeld erg belangrijk op te merken dat het water in het aquarium gedurende een langere periode nooit hoger dan 23ºC mag zijn, omdat dit de stofwisseling verhoogt, stress geeft en uiteindelijk de dood veroorzaakt.

Het optimale temperatuurbereik voor deze soort ligt tussen 18 en 20 º C, hoewel hij ook zonder veel problemen 22 º C aankan. Het is belangrijk erop te wijzen dat chloor – toegevoegd aan bijna al het drinkwater – zeer gevaarlijk is voor axolotls. Zo’n huisdier mag je alleen nemen als je genoeg ervaring hebt.

Experts raden sterk af om een axolotl bij koudwatervissen te houden. In alle gevallen eindigt deze combinatie in een tragedie.

9. Een belangrijke rol in de populaire cultuur

In Azteekse legendes transformeerde de wanhopige god Axolotl zichzelf in een van deze amfibieën om te voorkomen dat hij werd gevangengenomen en opgeofferd door zijn medegoden, die hem zochten vanwege zijn rebellie. Dit kleine historische fragment laat zien dat de axolotl al honderden jaren deel uitmaakt van de geschiedenis en cultuur van Mexico.

Afgezien hiervan is Ambystoma mexicanum ook doorgedrongen tot de algemene cultuur in elk mogelijk medium. De BoJack Horseman-serie laat ons een antropomorf karakter zien dat volledig gebaseerd is op dit dier, ingesproken door actrice Natale Morales. Sinds juni 2021 is het dier ook te vinden in de wateren van de Minecraft-videogame.

Naar verwachting zal tegen 2022 een munt van 50 Mexicaanse peso met deze soort erop gegraveerd in omloop komen. De axolotl is een echt uniek dier.

10. De alolotl is een van de meest bedreigde soorten ter wereld

Het is onmogelijk om een lijst met axolotl-rariteiten positief af te ronden, omdat de prognose van de soort kritiek is. Zoals aangegeven door professionele bronnen (Engelse link) schatten experts dat er nog maar tussen de 700 en 1200 exemplaren in het wild zijn – 60 keer minder dan een paar decennia geleden.

De vervuiling van de wateren, de aantasting van de natuurlijke omgeving en de introductie van niet-inheemse vissen in het ecosysteem zijn de belangrijkste bedreigingen voor deze amfibie. Tot op de dag van vandaag blijft hun populatie afnemen – ondanks alle instandhoudingsprogramma’s.

In dit artikel hebben we je 10 merkwaardige feiten over de axolotl gegeven, maar ze zijn niet de enige. We raden je aan om meer over deze soort te weten te komen en meer te ontdekken over de staat van instandhouding ervan. De eerste stap naar behoud is altijd kennis.