Alles over het gedrag van de cheeta

Hoewel ze beroemd zijn om hun explosieve loopvermogen, is het gedrag van de cheeta (ook jachtluipaard genoemd) niet minder interessant dan de rest van zijn kenmerken. Bovendien is dit zoogdier heel anders dan andere grote katten waarmee hij de savanne deelt.

De studie van het gedrag van de cheeta en zijn biologische samenstelling wordt echter steeds noodzakelijker, omdat het een soort is die gedoemd is uit te sterven en reproductie in gevangenschap geen vruchten afwerpt. Afschieten om vee te beschermen en stropen zijn de belangrijkste bedreigingen voor deze grote kat. Hier vertellen we je er alles over.

Kenmerken van de cheetah

De cheetah (Acinonyx jubatus) is een zoogdier dat tot de familie Felidae behoort. Het is de enige bekende soort van het geslacht Acinonyx en het snelste landdier ter wereld. Hij bereikt maar liefst 114 kilometer/uur in slechts 10 seconden.

Het is een middelgrote katachtige die 150-170 centimeter meet en tussen 35 en 60 kilo kan wegen. Mannetjes zijn iets groter dan vrouwtjes. Bovendien stellen experts dat er vier verschillende ondersoorten zijn van dit geweldige dier.

Hun dieet is strikt carnivoor. Het bestaat uit middelgrote dieren, zoals gazellen of impala’s. Hoewel hij geen predatoren heeft, zijn hyena’s zijn belangrijkste concurrenten. Die profiteren van zijn vermoeidheid na de jacht om zijn prooi te stelen.

Het grootste deel van de wilde jachtluipaardpopulatie – amper 12.000 exemplaren – is verspreid over Oost- en Zuidwest-Afrika en het Serengeti National Park. De belangrijkste habitat van de cheeta is de savanne. Hij is echter ook op andere open plekken te vinden , zoals grote graslanden.

Hun aanpassingen aan de jacht zijn echt interessant en zijn bestudeerd voor toepassing op moderne technologie. Hier zijn enkele van de kwaliteiten van deze echte moordmachine:

• Zuurstofoptimalisatie. De longen van een cheeta zijn groter in vergelijking met andere soorten, net als hun neusgaten. Alsof dat nog niet genoeg is, profiteren hun spieren ook beter van de zuurstof, waardoor ze hun explosieve sprint langer kunnen volhouden.
• Hun nagels zijn niet intrekbaar. Hierdoor hebben ze een betere grip op de grond tijdens het rennen en een betere tractie, waardoor ze niet wegglijden bij hoge snelheden.
• Ze kunnen hun hoofd stil houden terwijl ze rennen. Ze doen dit dankzij hun binnenoor (Engelse link), een relatief moderne aanpassing die hun vestibulaire systeem uitbreidt om het evenwicht te bewaren zonder de prooi uit het oog te verliezen.

Karakter van de cheeta

Hij is niet zo agressief als de andere grote katten. Hij blijft uit de buurt van mensen en komt liever niet in de buurt van nederzettingen, hij zal alleen vee aanvallen in geval van extreme ondervoeding. Evenmin neemt hij het risico om prooien van andere dieren te stelen.

Het gedrag van de cheeta qua communicatie

Een groot deel van hun communicatie is gebaseerd op geur. Hiermee kunnen cheeta’s zichzelf individueel identificeren door middel van urinemarkeringen. De feromonen die het vrouwtje tijdens de bronst vrijgeeft, zijn ook een signaal voor de mannetjes in het gebied om te paren, waardoor ze haar niet zullen aanvallen wanneer ze hun territorium betreedt.

De cheeta kan niet brullen, maar heeft wel een repertoire van vocalisaties gebaseerd op gegrom en gespin. Het doel van de vocalisaties is meestal om te waarschuwen voor een aanval of om elkaar op afstand te roepen.

Vrouwtjes met nakomelingen hebben een unieke roep om de jongen wanneer ze ze uit het oog verliezen of wegdwalen van het hol. Vreemd genoeg lijkt deze oproep op het gezang van een vogel, een detail waarvan experts denken dat ze het gebruiken om te voorkomen dat ze de aandacht trekken van andere roofdieren in het gebied.

Wanneer leden van een groep uit elkaar gaan, gebruiken ze vocalisaties om elkaar te ontmoeten. Het komt echter zelden voor dat ze uit elkaar gaan, omdat ze meestal in nauw fysiek contact staan.

De gewoonten van de cheeta zijn overdag en solitair. Hun activiteitspieken zijn bij zonsopgang, zonsondergang en de centrale uren van de dag. Dit is wanneer andere roofdieren rustendie daarom niet met hen concurreren.

Mannetjes zijn over het algemeen meer territoriaal dan vrouwtjes en markeren het gebied dat ze verdedigen met urine, uitwerpselen en markeringen op bomen of vuil met hun klauwen. Ze verlaten hun territorium alleen om vrouwtjes te zoeken in hun reproductieve periode.

Sociaal gedrag van de cheeta

De vrouwtjes zijn puur solitair, in tegenstelling tot de mannetjes. Onder de mannen kunnen er verschillende situaties zijn:

• Familiegroepen: dit zijn meestal jonge, verwante mannetjes, die net van hun moeder zijn gescheiden en die samenwerken om te jagen.
• Gemengde groepen: soms voegen solitaire mannetjes zich bij andere reeds gevormde groepen zonder aan hen verwant te zijn. Het zijn meestal heel jonge of oude cheeta’s.
• Nomadische mannetjes: deze katten brengen niet meer dan een paar dagen in elk territorium door en voegen zich meestal niet bij een groep mannetjes. Het is gebruikelijk om oudere exemplaren met dit soort gedrag te zien, en ook volwassen mannetjes die in geen enkele groep worden geaccepteerd.

Wanneer schermutselingen tussen groepen mannetjes plaatsvinden, wint meestal de grootste groep. Aan de andere kant gaat het accepteren van een nieuwe cheeta in een familiegroep meestal gepaard met een proces vol agressie en spanning, maar als hij eenmaal is opgenomen in de groep, is de band meestal voor het leven.

Reproductief gedrag

De vrouwtjes zijn polygaam en zoeken meerdere mannetjes in hun omgeving. Ze hebben meer dan één seksuele cyclus per geslachtsrijpe periode – en ze zijn 12 dagen ontvankelijk gedurende deze periode. Terwijl ze reageren op de oproepen van de mannetjes die hun territorium binnenkomen, proberen ze hun gebied te beschermen.

Paringsrituelen zijn niet geconstateerd bij het gedrag van de cheeta. Normaal gesproken is het het mannetje dat de aanpak initieert en het vrouwtje wacht hem op in een copulatiehouding.

Aan de andere kant wordt de ouderlijke zorg uitsluitend door de vrouwtjes uitgevoerd. Na de geboorte van de jongen houdt de moeder ze gedurende een periode van 8 weken op een beschutte plaats, hoewel ze meestal met 6 weken worden gespeend.

Jongeren blijven bij hun moeder tot ze 15 tot 17 maanden oud zijn. Tijdens deze periode vergezellen ze hun moeder om jachttechnieken te leren. In feite jaagt het volwassen vrouwtje op prooien en brengt ze naar haar jongen om hun jachtinstinct te stimuleren.

Het gedrag van de cheeta in gevangenschap

In gevallen waarin experts het gedrag van de cheeta in gevangenschap hebben bestudeerd, hebben ze een vrij groot aantal gedragsstoornissen waargenomen. Onder hen komen zinloze repetitieve bewegingen en zelfbeschadiging het meest voor.

Aan de andere kant lijkt het solitaire gedrag van deze soort in gevangenschap enigszins te verwateren. Vrouwtjes – de meest asociale – zijn zonder dodelijke conflicten met meerdere exemplaren vastgehouden. Mannen hebben op die manier grotere groepen kunnen vormen.

Afzondering heeft ook invloed op de voortplanting, waardoor het bijna onmogelijk is. Dit is een probleem voor fokprogramma’s in gevangenschap, omdat ruimtegebrek het vrouwelijke voortplantingsinstinct lijkt te overheersen.

Jachttechnieken

Het gedrag van de cheeta bij de jacht is zowel effectief als weloverwogen. In feite is de effectiviteit bij het doden van prooien 60%, vergeleken met 25% voor andere grote kattensoorten.

De cheeta bestudeert het terrein zorgvuldig voordat hij achter zijn prooi aangaat. Hij doet dit omdat de explosiviteit van zijn run nadelig is voor zijn kracht. Als het zijn slachtoffer niet kan bereiken, moet hij ongeveer 20 minuten rusten voordat hij kan opstaan, waardoor hij in een kwetsbare positie blijft.

Bovendien kiest de cheeta de jachttactiek op basis van het terrein en de situatie, waarbij hij altijd de voorkeur geeft aan plaatsen waar hij zo dichtmogelijk bij zijn prooi kan komen voordat hij de aanval start. Zijn plotselinge verschijning zal ervoor zorgen dat de kuddes uit elkaar gaan, waardoor hij op de dichtstbijzijnde prooi kan springen.

Als het terrein daarentegen ongelijk is en het hem niet toestaat om zich te verbergen, zal de kat wachten tot een van hen zich van de groep afscheidt om hem in een hinderlaag te lokken.

Deze dieren zijn wonderen van biologische techniek die ons altijd blijven verbazen. Helaas zijn ze nog altijd kwetsbaar voor uitsterven. Hun populatie neemt elk jaar af en er zit niets anders op dan ze in hun natuurlijke omgeving te beschermen. Er is echter nog steeds hoop voor deze dieren, aangezien steeds meer mensen meedoen in de strijd voor hun behoud.