De doktersvis: habitat, kenmerken en voortplanting

Geschreven en geverifieerd door de biologe Georgelin Espinoza Medina

Geschreven door Georgelin Espinoza Medina

Laatste update: 21 december, 2022

De doktersvis is een van de bekendste vissen ter wereld. Dat is te danken aan de Disneyfilm Finding Nemo en het vervolg, met Dory als hoofdpersoon, een blauwe doktersvis. Maar behalve een personage op het scherm is het ook een prachtige vis met een boeiend leven op het rif.

Verscheidene soorten behoren tot de groep doktersvissen. Ze vallen op door hun opvallende, felle kleuren, en ze worden vaak in aquaria gebruikt. In het artikel van vandaag vertellen we je alles over ze, inclusief hun habitat, kenmerken, voortplanting, en andere belangrijke aspecten.

Habitat van doktersvissen

Deze vissen komen voor in de tropische en subtropische wateren van de wereld (behalve in de Middellandse Zee). Ze bewonen koraalriffen, met de grootste diversiteit in de Stille en Indische Oceaan.

Ze variëren wel tussen de verschillende soorten; zo vinden we er enkele die de voorkeur geven aan kustgebieden met o.a. golven, zanderige, of rotsachtige bodems.

Kenmerken van de doktersvis

Doktersvissen hebben een eigenaardig uiterlijk, een zijdelings afgeplat lichaam, en kleine monden. Over het algemeen zijn het kleine vissen die niet langer zijn dan 40 centimeter. Sommige exemplaren kunnen echter groter zijn. Ze hebben opvallende kleuren, wat ze erg mooi maakt, en ideaal voor aquaria.

De kenmerkende aspecten van deze groep zijn hun stekels of scherpe platen, die ze onder andere gebruiken om zich tegen hun vijanden te verdedigen. Bovendien hebben ze vrij grote rug- en anaalvinnen, die een groot deel van de lichaamslengte in beslag nemen. De staartvin heeft een eigenaardige afgeknotte of halvemaanvormige vorm.

Bij sommige soorten is er seksueel dimorfisme, d.w.z. dat de mannetjes en vrouwtjes verschillend zijn. Met name qua grootte of bepaalde aspecten van hun morfologie.

Een erg populaire soort is de blauwe doktersvis (Paracanthurus hepatus), met een erg opzichtige kleur, diepblauw met zwarte strepen en een gele staart, en een streepje geel aan de rand van zijn borstvinnen.

Gedrag

Deze vissen zijn overdag actief, en dus zoeken ze ‘s nachts beschutting om zich te beschermen. Ze vertonen een versnelde groei in de vroege ontwikkelingsstadia. Ze vallen ook op door hun lange levensduur, want de meeste exemplaren leven meer dan 30 jaar. Tijdens het voortplantingsseizoen is het gebruikelijk gevechten tussen mannetjes waar te nemen.

Een interessant aspect aan deze vissen is bijvoorbeeld dat ze groepen van verschillende grootte kunnen vormen om zich te voeden of voort te planten (zelfs met andere soorten). Er zijn echter ook taxa die deze gewoonten niet volgen en op zichzelf blijven.

De meeste chirurgische vissen zijn herbivoren, maar sommige consumeren ook kleine dieren. Hun dieet is breed, en kan plankton, algen en detritus omvatten. Ook de tanden hebben een zekere variëteit. De bek heeft meestal een rij scherpe tanden. Ze kunnen migreren om zich te voeden, van ondiepe gebieden naar andere, diepere gebieden.

Een ander merkwaardig feit is dat sommige van deze mooie zwemmers, samen met algen, een groot aantal sedimenten eten die hun spijsverteringsproces helpen. Ze bereiken dit omdat ze dikwandige magen hebben die de stoffen die ze verorberen kunnen dragen.

Dankzij hun voedingsgewoonten speelt de doktersvis een heel belangrijke rol in de energiebalans van koraalriffen, waarbij ze plantenenergie omzetten. Ze zijn ook betrokken bij het transport en de recycling van voedingsstoffen tijdens hun migraties.

Hoe planten de doktersvis zich voort?

De voortplanting van de leden van deze familie is seksueel, met eiproductie (ovipaar) en uitwendige bevruchting. Ze passen verschillende strategieën toe, zoals aggregaties, haremvorming, migraties, en ook kuitschieten op voederplaatsen. Sommige soorten ondergaan sequentieel hermafroditisme, d.w.z. dat ze tijdens hun leven van geslacht kunnen veranderen.

Het meest frequente voortplantingsgedrag is het kuitschieten in groepen. Het kuitschieten kan het hele jaar door gebeuren, met variabele eitjesproductie. Sommige exemplaren vertonen kleurveranderingen tijdens het paaien en gevechten tussen mannetjes.

Ouderlijke zorg bestaat niet bij deze groep. Het uitkomen van de eieren gebeurt namelijk 2 tot 3 dagen na het paaien en de bevruchting. Tijdens hun levenscyclus maken ze een pelagisch larvaal stadium door (dat in diep water wordt aangehouden). De geslachtsrijpheid treedt gewoonlijk op tussen 1 en 2 jaar en de lengte van de exemplaren is daarnaast variabel.

Beschermingsstatus

Doktersvissen zijn verspreid over zes geslachten, die in totaal 83 soorten omvatten. Hoewel de meeste niet met uitsterven bedreigd zijn, is er toch een exemplaar dat als kwetsbaar gecatalogiseerd is, volgens de Internationale Unie voor het Behoud van de Natuur (IUCN – Engelse link). Het gaat om Acanthurus chronixis, de doktersvis, die bedreigd wordt door intensieve oogst en visserij.

Een latente bedreiging voor deze soorten is de vernietiging van de koraalriffen in de wereld, ten gevolge van meerdere factoren. Daartoe behoren temperatuurstijgingen, oogst, verzuring van de oceaan, vervuiling en ziekte.

Doktersvissen zijn boeiende vissen door hun uiterlijk, kleur, en gedrag. Zoals je misschien gemerkt hebt, spelen ze een rol in het ecosysteem, maar hun bestaan wordt bedreigd door intensieve oogst en vernietiging van de riffen, waarvoor de mens grotendeels verantwoordelijk is. Maar ook jij kunt deel uitmaken van de oplossing om een betere wereld voor deze mooie zwemmers te bereiken.