Ontdek hoe vogelbekdieren geboren worden

Geschreven en geverifieerd door de biologe Georgelin Espinoza Medina

Laatste update: 21 december, 2022

Vogelbekdieren staan bekend om hun vreemde uiterlijk. Ze zien eruit als een echte mengelmoes van andere dieren, met hun eend-achtige snuit, otterpoten, beverstaart, en enkele reptielachtige kenmerken. Als je niet op de hoogte bent van hun biologische opbouw, dan zul je het leuk vinden te ontdekken hoe vogelbekdieren geboren worden.

Deze dieren – inheems in Australië en Tasmanië – behoren tot de orde Monotremata, net als 4 andere zeer raadselachtige soorten zoogdieren. Hun wetenschappelijke naam is Ornithorhynchus anatinus en in het volgende artikel vertellen we je alles over hun voortplanting en geboorte. Mis het niet!

Hoe zien vogelbekdieren eruit?

Een vogelbekdier is een verbazingwekkend dier dat lijkt op een kruising tussen een eend, een bever en een otter. Dat komt door zijn brede, platte, gladde snuit, grote staart, en gevlochten poten. Hij heeft geen tanden en alleen keratineplaatjes in zijn mond.

Het vogelbekdier is een uitstekende zwemmer en gebruikt zijn staart om zich door het water te manoeuvreren en voort te stuwen. Bovendien dragen ook de vliezen tussen zijn tenen tot dit vermogen bij. Hij kan zich echter ook op het land voortbewegen en heeft sterke nagels waarmee hij in de grond kan graven.

Dit zoogdier heeft een met vacht bedekt lichaam dat hem tegen de kou beschermt en hem in het water isoleert. Zijn kleur is donkerbruin, maar het buikgebied is lichter. De grootte is verschillend bij vrouwtjes en mannetjes, want hij is meestal groter en zwaarder, met een geschatte omvang van 50 centimeter. De grootte van de vrouwtjes is ongeveer 43 centimeter.

Een opvallend kenmerk van het mannelijk vogelbekdier is het vermogen om gif te produceren, dat hij via de uitlopers van zijn poten injecteert. Deze stof kan kleine dieren doden, maar je hoeft je geen zorgen te maken over het effect ervan op mensen. Zijn gif is niet dodelijk, hoewel het aanzienlijke pijn kan veroorzaken.

Hoe worden vogelbekdieren geboren?

Voor we ingaan op hoe vogelbekdieren geboren worden, verduidelijken we eerst hun voortplantingskenmerken. Deze dieren planten zich geslachtelijk voort door middel van eieren, net als de andere 4 bestaande monotremata. Dit is een interessant aspect, want het komt bij andere zoogdieren niet voor.

Vogelbekdieren zijn nachtelijke en ongrijpbare dieren, met weinig bekend voortplantingsgedrag in het wild. De meeste van de waargenomen gegevens komen van individuen in gevangenschap.

Deze monotremata zijn polygyn, wat betekent dat de mannetjes tijdens de voortplantingsfase paren met verschillende vrouwtjes. Er is maar één paringscyclus per jaar.

Hofmakerij en copulatie

Het paringsritueel van het vogelbekdier gebeurt in het water en varieert in duur tot wel een maand. Het omvat een “baltsfase” waarin de dieren geen contact hebben, maar het mannetje probeert het vrouwtje te veroveren door in haar staart te bijten. Het vrouwtje reageert echter met ontwijkend gedrag als ze nog niet klaar is om te paren.

Mannetjes produceren in dit stadium een intense en eigenaardige geur. Ze gedragen zich agressief tegenover vrouwtjes, die ze lastigvallen en intimideren in een poging ze op de ontmoeting te laten reageren.

Vrouwtjes hebben het grootste deel van het voortplantingsproces in handen, want ze bepalen wanneer en waar het begint, en hoe lang het duurt. Op deze manier proberen ze het risico dat de mannelijke houding met zich meebrengt te beperken.

De ontwijkende gedragspatronen van vrouwtjes zijn gevarieerd. Onder hen kunnen we de vlucht, het verzet en het ontwijken van mannetjes benadrukken. Zo blijven ze veilig voor de voortplantingsdrang van hun partner terwijl ze nog niet klaar zijn voor de paring.

Als het vrouwtje klaar is voor de paring, staat ze toe dat het mannetje in haar staart bijt en samen voeren ze een dans uit terwijl ze in het water cirkelen. Dan vindt de bevruchting plaats, waarbij het mannetje vogelbekdier haar bestijgt en zijn penis in de cloaca van het vrouwtje brengt.

Een van de voortplantingscuriositeiten van vogelbekdieren is dat tijdens de voortplantingsperiode mannetjes met elkaar kunnen vechten om vrouwtjes. Bij deze gevechten gebruiken de concurrenten hun giftige sporen als wapens.

Dracht of broeden?

Na de copulatie neemt het vrouwtje de leiding op zich bij het bouwen van een hol dat als broedplaats zal dienen. Verbazend genoeg zijn monotremata de enige zoogdieren die geen levende jongen baren, maar zich voortplanten door middel van eieren.

De draagtijd (in de baarmoeder) duurt van 15 tot 21 dagen. Nadat de eieren in het hol gelegd zijn, broedt het vrouwtje ze nog 10 tot 11 dagen uit.

Het hol (Engelse link) wordt boven zeeniveau gebouwd, op de oevers van rivieren of beken. Het bestaat uit verschillende smalle tunnels die eindigen in een hoofdbroedkamer.

De grootte van het hol is variabel en kan variëren van 3 meter in lengte tot meer dan 10 meter. Het materiaal dat voor de bouw ervan gebruikt wordt bestaat uit natte en dode bladeren die de vrouwtjes met behulp van hun staart dragen.

Hoe broeden vogelbekdieren hun jongen uit?

Vogelbekdieren broeden door middel van eitjes, die klein zijn, rond van vorm, en met een diameter van ongeveer 11 millimeter. Het aantal jongen varieert van 1 tot 3.

Deze pasgeboren monotremata zijn vrij fragiel en weerloos, zodat ze de zorg van de moeder nodig hebben om te overleven. Bovendien zijn ze blind, met een dunne roze huid, haarloos, en met tanden (maar de tanden gaan tijdens de ontwikkeling verloren).

De moeder zoogt de jongen met haar melk. Wonderlijk genoeg heeft ze echter geen tepels. Daarom wordt het voedsel dankzij gespecialiseerde klieren door de poriën van de huid afgegeven. Jonge vogelbekdieren worden op deze manier ongeveer 3 of 4 maanden gevoed.

Na deze maanden van zogen zijn de kleine vogelbekdiertjes al voldoende ontwikkeld om het hol te verlaten en onafhankelijk te worden.

Monotremata zijn dieren met unieke kenmerken onder de zoogdieren. In het bijzonder heeft het vogelbekdier een indrukwekkend uiterlijk met een even opvallend voortplantingsgedrag.

De manier waarop vogelbekdieren uit eieren geboren worden, fragiel, hulpeloos, haarloos, blind, en met tanden is een verbazingwekkend begin van het leven voor een bijzonder dier.