De kolibrievlinder: habitat en kenmerken
Geschreven en geverifieerd door de bioloog Samuel Sanchez
Als je ergens in Eurazië woont, ben je misschien in de war geweest door iets te zien dat lijkt op een kolibrie die midden boven een veld of in de stad vliegt. Het is echter onmogelijk om een van deze vogels in de mediterrane omgeving te vinden. Ze zijn namelijk bij uitstek neotropisch. Het dichtste bij de kolibrie in deze gebieden komt de kolibrievlinder. Dit is een lepidoptera die opvalt door zijn uiterlijk.
De kolibrievlinder (Macroglossum stellatarum) trekt de aandacht door zijn lichaamsvorm. Van een afstand gezien zou hij kunnen lijken op een kleine vogel die tussen de bloemen fladdert. Als je alles wilt weten over deze prachtige lepidoptera, raden we je aan om verder te lezen!
Habitat van de kolibrievlinder
De kolibrievlinder heeft een zeer breed verspreidingsgebied. Hij komt voor in Portugal en Japan, maar ook heel Zuid-Europa, Noord-Afrika, Centraal-Azië, India en Indochina. Het is een soort die veel voorkomt op het Iberisch schiereiland. De kolibrievlinder leeft zowel in stedelijke gebieden, steden als in mediterrane landschappen.
Deze lepidoptera valt op door zijn vliegkunsten en is in de zomer in veel gebieden verspreid. Hij overleeft echter niet goed op plaatsen met lage temperaturen. Deze soort is namelijk ectotherm.
Hij heeft dus omgevingswarmte nodig heeft om zijn metabole functies uit te voeren. Daarom is zijn verspreiding beperkt in de hoogvlakten en breedtegraden ten noorden van het Euraziatische continent.
De Amerikaanse lepidoptera van het geslacht Hemaris worden ook wel “kolibries” genoemd, maar behoren niet tot dezelfde groep als de soort die ons hier bezighoudt.
Fysieke eigenschappen
De kolibrievlinder is opgenomen in de groep van zowel dag- als nachtvlinders. Bovendien behoort het tot de familie Sphingidae, die ongeveer 1.450 soorten vlinders heeft in ongeveer 200 verschillende geslachten. Al deze vlinders vertonen enkele gemeenschappelijke fysieke kenmerken.
De kolibrievlinder heeft een spanwijdte van 4 tot 4,5 centimeter en heeft een robuust en mollig lichaam. De kop heeft enigszins dikke antennes (ze zijn aan het uiteinde gebogen en hebben een kleine haak) en benadrukken ook de verlengde neus. Dit is een zuigapparaat gevormd door lange kaken die in een spiraal zijn gewikkeld.
Verder moeten we opmerken dat zijn achterlijf aan de zijkanten zwart en wit is met aan het einde een waaierstaart van borstelharen. Dit, samen met de plaatsing van zijn oranje vleugels, geeft hem een uiterlijk dat lijkt op een kolibrie. De gelijkenis zou te wijten kunnen zijn aan een fenomeen van evolutionaire convergentie. Beide dieren hebben namelijk vergelijkbare gewoonten.
Deze soort heeft drie paar poten en een lichaam en vleugels bedekt met schubben en haren.
Gedrag van de kolibrievlinder
Deze soort is nomadisch, maar overleeft over het algemeen de winter niet in de koude streken waar hij wel voorkomt. Echter, zoals gespecialiseerde portalen aangeven, is het de enige Europese kolibrievlinder die het winterseizoen met succes kan doorstaan, vooral als hij in gematigde streken met milde temperaturen leeft.
Het is een dagvlinder die druk van bloem naar bloem beweegt (vooral wanneer de zon op zijn hoogtepunt is), en een karakteristiek zoemend geluid voortbrengt met het klapperen van zijn vleugels. Het zijn veelvoorkomende vlinders in tuinen, parken, struiken en overgangsgebieden tussen bossen en graslanden. Hij is alomtegenwoordig, omdat hij zich aanpast aan zowel droge als geïrrigeerde omgevingen.
Dankzij zijn antennes is de kolibrievlinder een uitstekende vlieger. Met deze structuren kan hij de rotatie tijdens de manoeuvre in de verschillende ruimtelijke assen tot in de perfectie detecteren.
Een ongewone visie
Hoewel het misschien verrassend lijkt, hebben onderzoeken (Engelse link) aangetoond dat deze soort in staat is om in kleur te zien. De kolibrievlinder heeft een trichromatisch visueel systeem (drie verschillende soorten oogkegels) waarmee hij de kluren van de bloemen perfect kan onderscheiden om zich te kunnen voeden met hun nectar. Hun zicht is zelfs beter dan dat van de gewone bij (Apis mellifera).
Voeden
Deze soort voedt zich door zijn slurf met de nectar van verschillende bloemen, allemaal met een buisvormige bloemkroon. Het is geen toeval dat de kolibrievlinder bijna uitsluitend op zoek is naar planten met diepe kelkbloeiwijzen, waardoor ze de concurrentie met veel andere bestuivende insecten die niet kunnen profiteren van dergelijke “complexe” bloemen vermijden.
Enkele van de favoriete geslachten voor deze soort zijn de volgende:
- Spoorbloem
- Jasmijn
- Vlinderstruik
- Nicotiana
- Primula
- Viooltje
- Sering
- Verbena
- Echium
- Vlambloem
- Ezelsoor
Aan de andere kant voeden de larven of wormen zich met de bladeren van planten van de geslachten:
- Walstro
- Meekrap
- Muur (anjerfamilie)
Zoals je kunt zien, verandert het dieet afhankelijk van de levensfase van de vlinder.
Reproductie van de kolibrievlinder
Deze soort produceert gedurende zijn hele leven twee of meer generaties nakomelingen, afhankelijk van de geografische locatie. De volwassenen planten zich gewoonlijk voort in juni en september. Zoals we al zeiden, het is een van de weinige lepidoptera die in bepaalde gebieden het winterklimaat kan overleven.
Een bevrucht vrouwtje kan tot 200 eieren leggen, elk op een aparte plant. Zes tot acht dagen na het leggen van de eitjes komen de larven tevoorschijn. Deze hebben een duidelijke groenachtige tint en aangepast aan de planten waarmee ze zich voeden. Afhankelijk van de hitte en blootstelling aan de zon kan het larvale stadium zeer kort duren, ongeveer 20 dagen.
De larven zijn erg dik, ze hebben witachtige zijlijnen en een typische hoorn.
staat van instandhouding
Zoals aangegeven door de Butterfly Conservation (Engelse link), is deze soort niet geëvalueerd in termen van instandhouding op regionaal niveau. Er is ook geen informatie over op de Rode Lijst van de International Union for the Conservation of Nature (IUCN), dus we gaan ervan uit dat de kennis over zijn populaties zeer beperkt is.
We weten echter dat 40% van de bestuivende insecten in het algemeen in verschillende mate met uitsterven wordt bedreigd. Pesticiden, mijten, vervuiling, ontbossing en de introductie van exotische soorten kunnen deze en vele andere soorten op de lange termijn in gevaar brengen. We kunnen deze soorten alleen behouden als de juiste veranderingen worden doorgevoerd.
De schoonheid van de kolibrievlinder is onvergelijkbaar. Met zijn sierlijke vlucht en zijn prachtige kleuren zal deze ongewervelde op iedereen indruk maken. Zorg dragen voor de bossen en het vermijden van het gebruik van pesticiden tenzij strikt noodzakelijk zijn vereisten zodat we kunnen blijven genieten van deze en vele andere soorten.
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- Kelber, A., & Henique, U. (1999). Trichromatic colour vision in the hummingbird hawkmoth, Macroglossum stellatarum L. Journal of Comparative Physiology A, 184(5), 535-541.
- Kelber, A. (1996). Colour learning in the hawkmoth Macroglossum stellatarum. The Journal of experimental biology, 199(5), 1127-1131.
- Farina, W. M., Varjú, D., & Zhou, Y. (1994). regulation of distance to dummy flowers during hovering flight in the hawk moth Macroglossum stellatarum. Journal of comparative physiology. A, Sensory, neural, and behavioral physiology.
- Kern, R., & Varju, D. (1998). Visual position stabilization in the hummingbird hawk moth, Macroglossum stellatarum LI Behavioural analysis. Journal of Comparative Physiology A, 182(2), 225-237.
Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.