Samenwerking en eusocialiteit: de kracht van eenheid

Geschreven en geverifieerd door de bioloog Samuel Sanchez

Laatste update: 24 januari, 2023

Samenwerking en eusocialiteit zijn een zaak van leven en dood. Als dieren samenwerken, hebben ze meer kans om te overleven en zich voort te planten. Bijvoorbeeld, clownvissen en anemonen beschermen elkaar tegen roofdieren en parasieten.

Andere gedragingen zijn minder bekend, maar net zo belangrijk. Veel zoogdieren zorgen voor elkaars jongen. Dieren van dezelfde soort zorgen voor nakomelingen, zelfs als die niet van henzelf zijn.

Een bende stokstaartjes wordt bijvoorbeeld geleid door een alfavrouwtje, dat zich als enige voortplant, en haar helpers. Studies hebben aangetoond dat het aantal helpers per dominant vrouwtje samenhangt met het aantal nakomelingen dat overleeft.

We hebben bekende voorbeelden van samenwerking gezien, maar wat gebeurt er als socialiteit het bestaan van het dier zelf bepaalt? Dat leggen we hieronder uit.

Samenwerking en eusocialiteit

Eusocialiteit verwijst naar het hoogste niveau van sociale organisatie dat aan bepaalde dieren is gegeven. Hun kenmerken zijn de volgende.

• Coöperatieve zorg voor jongen
• Overlappende generaties
• Het bestaan van steriele rassen en altruïstisch gedrag

Wanneer rassen zichzelf gaan besturen door een dominant individu, spreken we van eusocialiteit. Eusocialiteit wordt vooral gezien bij insecten; vliesvleugeligen zijn meesters in teamwork.

Hiërarchie van bijen

Bijen zijn een duidelijk voorbeeld Om te laten zien dat werken in eenheid krachtig is. Een bijenkorf herbergt drie categorieën bijen: de koningin, werksters en darren. De koningin is de enige die zich kan voortplanten. Bevruchte eitjes worden andere werksters, en onbevruchte eitjes worden darren.

Het verschil tussen een vrouwtje als koningin of als werkster hangt af van het soort voedsel dat ze als larve krijgt. Zij is het centrum van de korf, kan 2 tot 4 jaar leven en legt tot 1500 eitjes per dag! Het is de taak van de rest van de bijen om haar te beschermen en koste wat kost gevoed te houden.

Er zijn verschillen in de grootte van kolonies en rassen, afhankelijk van de soort. Bijvoorbeeld, de hommel is bekend dat ze leven in kolonies van één koningin en tot 500 werksters, terwijl wespen duizenden koninginnen en miljoenen werksters in een kolonie kunnen hebben.

Misschien zijn deze hiërarchieën het toppunt van samenwerking, maar er zijn nog veel meer voorbeelden.

Superorganismen

De term “superorganismen” verwijst naar kolonies die handelen als één levend wezen met een eigen fysiologie. De koningin is het brein, en de gebouwde en bewerkte structuren zijn het lichaam.

Als eenheid hebben ze een gereguleerde gemeenschappelijke temperatuur, een continue aanvoer van voedsel, en communicatie vergelijkbaar met een zenuwstelsel. Termieten zijn hiervan een goed voorbeeld omdat ze enorme structuren maken in vergelijking met hun grootte.

Elk lid van een superorganisme zou vergeleken kunnen worden met elke cel en bacterie in onze lichamen. Beide zijn onderdelen van iets veel groters.

Eusocialiteit en zoogdieren

Maar insecten zijn niet de enige wezens die in staat zijn tot eusocialiteit, er zijn ook voorbeelden van bij zoogdieren. De naakte molrat is het perfecte voorbeeld.

Dit merkwaardige dier leeft in een kolonie van ongeveer 80 individuen. Elke kolonie bestaat uit een complex stelsel van grotten die verbonden zijn door tunnels van verschillende diepte. In deze kolonies is er maar één vrouwtje dat zich voortplant, en dat tot 5 keer per jaar met dezelfde 2 of 3 mannetjes copuleert. Degenen die zich niet kunnen voortplanten zoeken voedsel en verdedigen de kolonie.

• Een interessant feit over deze soort is dat ze xenofoob zijn. Ze vallen onmiddellijk alles aan en doden wat hun tunnels binnenkomt dat niet tot hun systeem behoort.
• Dimorfisme bij deze soort is duidelijk volgens de hiërarchie, want mannetjes en vrouwtjes die zich kunnen voortplanten zijn groter.

Allen voor één, en één voor allen

Zoals we in dit hele artikel hebben gezien, kan de vereniging van vele kleine wezens een kracht zijn om rekening mee te houden. Van complexe hiërarchieën tot structuren die optreden als één levend wezen, samenwerking en eusocialiteit hebben maar één doel: het verlengen van het leven van de soort.

Je hoeft echter niet naar het gedrag van dieren te kijken om dit te zien, want wijzelf verschillen niet zoveel van dierenkolonies.