Sociale netwerken veranderen hoe je dieren waarneemt

Geschreven en geverifieerd door de bioloog Samuel Sanchez

Laatste update: 22 juni, 2023

Het lijdt geen twijfel dat we op een geglobaliseerde planeet leven en de mogelijkheid hebben om voortdurend verbonden te zijn. Dankzij het internet kunnen gebruikers delen, kennis vergaren en zelfs in hun levensonderhoud voorzien. Dit zou het informatietijdperk moeten zijn en toch zijn maar weinig mensen zich ervan bewust dat sociale netwerken de manier veranderen waarop je dieren waarneemt.

Ondanks de vele voordelen van online media, moeten we met bepaalde zaken rekening houden wanneer we onze huisdieren tentoonstellen op onze persoonlijke pagina’s en wanneer we op zoek gaan naar betrouwbare informatie over het dierenrijk.

Hoe sociale netwerken veranderen hoe je dieren waarneemt

Sociale netwerken zijn helemaal in en dat is niet verwonderlijk. Toch zijn hier enkele feiten om ze in perspectief te plaatsen:

• Volgens schattingen hebben in 2019 4,5 miljard mensen toegang tot internet (59% van de wereldbevolking)
• Instagram heeft vandaag de dag 1 miljard actieve gebruikers
• Het platform Facebook heeft wereldwijd ongeveer 2,3 miljard gebruikers

Dit zijn astronomische cijfers, zoals je ziet. Verschillende studies laten zien hoe deze activiteit zich vertaalt naar de wereld van de dierenverzorging.

Zo is 80% van de zoekopdrachten die te maken hebben met dierenverzorging (dierenwinkel, honden, hondenvoer, bijvoorbeeld) de afgelopen vier jaar aanzienlijk toegenomen. “Dierenwinkel” is de meest gezochte referentie van alle geanalyseerde termen.

Ook de aanwezigheid van dierenpagina’s op sociale netwerken neemt toe. Volgens schattingen zijn er meer dan 100.000 actieve links naar huisdierenportalen.

De bedoeling van de gegevens is te proberen het belang van huisdieren in het informatietijdperk aan te tonen. Ze zijn niet alleen aanwezig op schattige foto’s en video’s, maar hun baasjes zijn voortdurend op zoek naar informatie om hun levenskwaliteit te verbeteren – althans dat denken ze.

Dieren en sociale netwerken – een wereld van licht en schaduw

Sociale netwerken kunnen volgens verschillende wetenschappelijke studies onze perceptie van de dierenwereld veranderen. Natuurlijk hangt het af van de context en de bevolkingslaag.

Zo waren de resultaten heel verschillend toen onderzoekers twee verhalen over primaten voorlegden aan verschillende deelnemers: een voor het houden van apen in gevangenschap en een tegen. (Merk op dat de afbeelding in de artikelen in beide hetzelfde was.)

• De deelnemers blootgesteld aan het negatieve nieuws schreven hogere niveaus van stress toe aan het dier in de afbeelding.
• Het negatieve nieuws bevorderde een discussie in de commentaarbox, waar “echokamers” ontstonden waarin bijna alle leden een soortgelijke mening hadden.
• Het nieuws ten gunste van het houden van apen als huisdier veroorzaakte meer wantrouwen onder de lezers.
• In het algemeen merkten ze op dat deelnemers op sociale netwerken minder uitgesproken waren over dierenwelzijn dan in niet-sociale media.

De reactie van internetgebruikers op dezelfde afbeelding hangt dus grotendeels af van de context. Dit kan het niveau van bewustzijn en kritisch denken over de dierenwereld op een bepaalde manier afzwakken of verhogen.

Bewustwording over hoe je dieren waarneemt op sociale media

Naast deze resultaten waren er nog andere studies over het effect van de aanwezigheid van dieren in sociale netwerken (Engelse link) en educatieve media op kinderen.

Sommige mensen geloofden dat het bestaan van tekeningen, imitaties en interpretaties van diverse levende wezens negatief was voor het bewustzijn van kleuters over natuur en ecosystemen. De logica erachter is dat kinderen een bevooroordeelde associatie met de natuur zouden hebben. Dit is echter niet juist.

Uit deze studies bleek bijvoorbeeld dat de aanwezigheid van antropomorfe dierfiguren (geïnterpreteerd vanuit een menselijk gezichtspunt) in onderwijsmateriaal helemaal geen invloed heeft op het begripsniveau van kinderen over levende wezens (Engelse link).

Degenen die blootgesteld werden aan informatie over de natuurlijke wereld kwamen met meer kennis naar buiten, ongeacht de antropomorfe figuren, tekeningen en het materiaal dat de blootgestelde informatieve inhoud vergezelde. Er is een mogelijkheid tot kennis zolang er betrouwbare informatie is.

Een kwestie van nuances

Zoals je ziet is de interactie tussen dieren en sociale netwerken in de menselijke cultuur op zijn zachtst gezegd complex. Kinderen lijken zich bijvoorbeeld niet te storen aan de aanwezigheid van informatief materiaal dat vanuit een volledig menselijk gezichtspunt is getransformeerd.

Evenzo suggereren studies dat men, afhankelijk van de bron en de informatie, verschillende eigenschappen kan toekennen aan dezelfde dierenbeelden. Tenslotte kunnen we het niveau van het debat moduleren afhankelijk van het portaal.