Is het verkeerd om schelpen van het strand te halen?

Geschreven en geverifieerd door de biologe Ana Díaz Maqueda

Laatste update: 21 december, 2022

Hoewel het ons mag lijken dat stranden armzalige ecosystemen zijn, is dat, als het op soortenrijkdom aankomt, niet het geval. Hoewel schelpen ons bijvoorbeeld slechts de overblijfselen lijken van wat eens dieren waren. In feite zijn ze van cruciaal belang voor het evenwicht en de regeneratie van dit soort milieu. Heb je je dus ooit afgevraagd of het verkeerd is schelpen van het strand te halen?

Misschien heb je er niet eens bij stilgestaan, maar het massaal meenemen van deze exoskeletten kan een ravage aanrichten in mariene ecosystemen. Daarnaast, ook al denk je misschien dat het meenemen van een enkele schelp niet het probleem is, je bent niet de enige die het zal doen. We vertellen je meer over het belang van schelpen op stranden en waarom je ze beste kunt laten liggen waar ze liggen!

Zeeschelpen zijn een belangrijk onderdeel van kust-ecosystemen

Strand-ecosystemen zijn een fundamenteel onderdeel van een veel grotere bioom, de oceanen. We zouden nog verder kunnen gaan en zeggen dat ze ook de sleutel zijn tot de thermoregulatie van de planeet en dat ze het wereldklimaat beïnvloeden.

Strandzand bestaat onder andere uit inert puin dat door rivieren wordt meegevoerd. Het bestaat in principe uit min of meer geërodeerde zeeschelpen en plantenresten, zoals het geval is met Posidonia oceanica op de kusten van de Middellandse Zee.

Hoewel men zou kunnen denken dat het niet verkeerd is schelpen van het strand te halen, heeft het in werkelijkheid zeer negatieve gevolgen voor het milieu, vanwege de belangrijke rol van deze elementen. Enkele van de functies van zeeschelpen zijn:

• Als goed nestmateriaal voor zeevogels. Bovendien gebruiken sommige ongewervelden ze als beschermende behuizing.
• Als een goed, stevig oppervlak voor zeewier om zich aan vast te hechten. Zo wordt ze niet zo gemakkelijk door stromingen meegevoerd worden. Op dezelfde manier dienen ze zeegrassen (Posidonia oceanica), sponzen en andere micro-organismen.
• Voor vissen om ze te gebruiken als schuilplaats en om roofdieren af te schrikken.
• Spiraalvormige schelpen zijn essentieel voor heremietkreeften.
• Ze houden het transport (Engelse link) van allerlei deeltjes tegen, zoals verontreinigende stoffen, zware metalen en calciumcarbonaat.
• Met het verstrijken van de tijd en erosie vormen ze de schelpen van toekomstige organismen en een deel van het strandzand.

Het verdwijnen van zeeschelpen en het toerisme

Veel afdelingen mariene biologie van verschillende universiteiten bestuderen de biodiversiteit in intergetijdengebieden. Dit zijn gebieden die bij vloed met water bedekt zijn en bij eb droogvallen.

Sinds enkele jaren stellen ze vast dat de soortenrijkdom en biodiversiteit gestaag afneemt, maar waarom? Een studie die de Universiteit van Florida (Engelse link) op een strand in Spanje uitvoerde ontdekte de oorzaak.

Het meest opvallende aspect dat het onderzoek aan het licht bracht was de drastische vermindering van het aantal schelpen op de stranden over een periode van 30 jaar. In deze tijdspanne was de aanwezigheid van schelpen met 60% verminderd, terwijl de toevloed van het toerisme met 300% (Engelse link) was toegenomen.

Ook ontdekte men, dankzij het onderzoek, dat het in de zomermaanden was dat het aantal schelpen het sterkst was uitgedund. Hieruit blijkt dat de mens de grootste boosdoener is van de verdwijning van schelpen van de stranden en de gevolgen daarvan.

Het probleem van strandtractoren

Op veel stranden waar overdag veel mensen komen, rijden elke avond enorme tractoren voorbij om ze van menselijk afval te ontdoen. Dit soort machines heeft nog een ander effect: de vernietiging van schelpen door het zware tonnage ervan.

Toch moeten er meer studies gedaan worden om te zien hoe menselijk handelen verschillende effecten heeft op de stranden van de wereld. Wat wel waar is, is dat mensen hebben de neiging om schelpen van het strand te halen zonder na te denken of te beseffen wat de gevolgen van hun daden zijn.

Is het juist om schelpen van het strand te halen?

Stranden zijn ecosystemen in een voortdurend proces van vernietiging, maar ook van opbouw. Golven en getijden vernietigen stranden. Ze brengen op hun beurt sediment en organisch puin mee om ze weer op te bouwen.

Kortom, het is een voortdurend veranderend en zeer veerkrachtig milieu. Daardoor hebben acties van buitenaf, zoals die van de mens, een ravage aangericht in de ecosystemen van de kust. Enkele voorbeelden hiervan zijn:

• Verstedelijking aan de kustlijn.
• De vernietiging van natuurlijke kustplaatsen voor de bouw van hotels.
• Het gebruik van strandzand als bouwmateriaal.
• Predatie en uitroeiing van soorten (het verwijderen van schelpen, stukken koraal, zeesterren, vissen en andere dieren van het strand).
• De voortdurende stroom van vervuiling, rioolwater, vervuiling en giftig afval.

Al deze feiten betekenen dat, voor veel dieren, het leven op het strand niet langer veilig is. In sommige gevallen hebben deze dieren zich naar andere plaatsen kunnen verplaatsen. Soms hebben ze echter geen andere keus gehad dan te verdwijnen.

Zoals we zagen is een ander probleem van kustecosystemen het verzamelen van zeeschelpen door de mens. Het lijkt je misschien dat er zo veel schelpen zijn en dat het meenemen van een of twee geen probleem zal zijn. Dat mag zo zijn, maar duizenden andere mensen zullen hetzelfde denken. Schelpen van het strand halen is onethisch en kan zelfs bijdragen tot klimaatverandering.

Hoe houden schelpen verband met klimaatverandering?

Hoe ongelooflijk het ook lijkt, schelpen zijn ook een schakel in het complexe proces van biogeochemische cycli. Deze kringlopen zijn verantwoordelijk voor het recyclen en stabiel houden van moleculen die essentieel zijn voor het leven.

Dankzij hen komen hulpbronnen beschikbaar voor alle dieren in de voedselketen. Dit is van het grootste belang in de zee, want de oceaan houdt veel van de bestaande CO₂ (Spaanse link) vast.

De biogeochemische kringlopen worden echter geregeld door verschillende stappen, waarvan de belangrijkste de reïntegratie van voedingsstoffen in het milieu is. Dat laatste gebeurt als de schelp op het strand blijft liggen en na verloop van tijd uiteenvalt. Dit proces wordt echter onderbroken als iemand hem mee naar huis neemt om er stof mee op te hopen of in het afval te belanden.

Schelpen maken deel uit van het delicate evenwicht. Dat wordt gevormd door de netwerken tussen de honderden organismen die op hetzelfde strand naast elkaar kunnen bestaan.

Die schelp die je zo kostbaar vindt, kan een goed tehuis worden voor een heremietkreeft. Of een plek voor zeewier om zich aan vast te hechten. Ze zou ook de voedingsstoffen kunnen leveren die zeedieren nodig hebben om te gedijen. Als je ze echter van het strand haalt, kan niets van dit alles gebeuren.

De volgende keer dat je een schelp ziet die je mooi vindt, kun je er het beste een foto van maken. Zo neem je de afbeelding ervan mee als souvenir, zonder een schelp weg te nemen die andere levende wezens kunnen gebruiken. Bedenk dat onze daden de planeet meer kunnen beïnvloeden dan we ons kunnen voorstellen.