Mijn vis heeft een wit laagje op zijn lichaam: wat is dat?

Geschreven en geverifieerd door de bioloog Samuel Sanchez

Laatste update: 01 november, 2022

Aquaria zijn een waar zintuiglijk genot, ze brengen rust, esthetiek, frisheid en schoonheid in elke kamer waarin ze staan. Toekijken hoe de vissen vredig in de bak rondzwemmen is betoverend, nietwaar? Er kan echter veel misgaan in dit kleine ecosysteem. Zo kun je bijvoorbeeld zien dat een vis een wit laagje op zijn lichaam heeft.

Of het nu slijm of een vreemde substantie is, een ondoorzichtig of melkachtig laagje op het lichaam van het dier wijst altijd op een ziekte (meestal ernstig). Wil je weten hoe je met zo’n moeilijke situatie moet omgaan, lees dan verder.

De slijmlaag van vissen

Zoals uit studies (Engelse link) blijkt, is de opperhuid van vissen bedekt met een glibberige, slijmerige substantie die een slijmlaag heet. Dit is de eerste biologische barrière die werkt als bescherming tegen virussen, bacteriën, en complexere ectoparasieten (zoals schaaldieren van het geslacht Lernaea of ankerwormen).

Deze stroperige colloïde bevat antibacteriële factoren, waaronder antimicrobiële peptiden (AMP’s), lysozymen, lectines, proteasen, en andere verbindingen die de vis een zekere aangeboren immuniteit geven. Het slijm verhindert de aanhechting van ziekteverwekkers, maar bestrijdt ze ook actief en kan ze zelfs vernietigen.

Buiten dit heeft het stroperige lichaam van de vis een duidelijke verplaatsingsfunctie. Het stelt deze gewervelde dieren in staat zich gemakkelijker te verplaatsen in het watermilieu, want het vermindert de weerstand en de wrijving die bij het onder water zwemmen ontstaan.

Zoals verwacht geeft de conditie van deze slijmlaag (tot op zekere hoogte) de mate van gezondheid van de vis aan. Als ze ondoorzichtig wordt of er laesies ontstaan, is het veilig te veronderstellen dat de vis aan een of andere ziekte lijdt, hetzij epidermaal of systemisch.

De slijmlaag van de vis verbetert zijn hydrodynamisch vermogen en beschermt hem actief tegen ziekteverwekkers.

Waarom heeft mijn vis een wit laagje op zijn lichaam?

De slijmlaag beschermt de vissen tegen infecties, maar ze is niet onfeilbaar of onverwoestbaar. Slechte waterkwaliteit, overbevolking, voortdurende stress, en onvoldoende voedsel maken het voor je vis gemakkelijker om allerlei ziekteverwekkers op te lopen. Hier zijn 3 redenen waarom je vis een wit laagje op zijn lichaam heeft, en hoe je ze kunt aanpakken.

1. Fluweelziekte

Deze aandoening wordt veroorzaakt door een groep microscopische dinoflagellaten van het type geslacht Oodinium. Deze parasieten zijn onder de microscoop te onderscheiden door de aanwezigheid van 2 flagella, waarvan er een dwars verdwijnt als de parasiet met pseudopodiën aan de opperhuid van de vis vastzit. Hun voortplanting is ongeslachtelijk en sommige hebben een vrijlevende fase.

De cyclus van deze organismen is vrij ingewikkeld, maar het is voldoende te weten dat de tomieten (besmettelijke juveniele vormen) zich vrij bewegen tot ze hun gastheer bereiken, die ze parasiteren door zich aan de huid vast te hechten en in het slijmvlies te integreren. Ze voeden zich met de cellen, die ze met chemische verbindingen oplossen, en worden na 3 dagen tomonts, die zich ongeslachtelijk delen.

Enkele van de symptomen van deze infectie zijn als volgt:

• Schuren (flitsen) van de vis tegen harde voorwerpen.
• Futloosheid.
• Verlies van eetlust en gewichtsverlies.
• Snelle en moeizame ademhaling.
• Een wittige of gelige coating die het lichaam van de vis bedekt. Dit geeft het een fluweelachtig uiterlijk.
• Vervellen van de huid in de ernstigste stadia.

De behandeling van besmette vissen is duur, en het hele aquarium moet met medicijnen behandeld worden. De eerste stap is het verhogen van de watertemperatuur tot 30 °C (als de soort tropisch is), maar je moet ook speciale medicijnen met kopersulfaat kopen en de behandeling gedurende ongeveer 10 dagen nauwkeurig volgen.

Het is belangrijk om tijdens dit behandelingsproces het houtskoolfilter uit de bak te verwijderen.

2. Slijmziekte

Slijmziekte verwijst meer naar een algemeen klinisch beeld dan naar een specifieke infectie. Deze term slaat op elke ziekte die een verdikking en troebelheid veroorzaakt in de natuurlijke slijmlaag van de vis. Hierdoor krijgt hij een algemeen melkachtig en ziekelijk uiterlijk.

Lethargie, verlies van eetlust, gebrek aan beweging, en atypische ademhaling zijn tekenen die gepaard gaan met de aandoening die ons hier bezighoudt. In dit geval moet je naar een dierenarts gaan, want de aandoening kan te wijten zijn aan verschillende bacteriële, virale en schimmelpathogenen. Met andere woorden, het heeft geen specifieke etiologie.

Zonder twijfel is deze groep van aandoeningen de meestvoorkomende oorzaak van een wit laagje op het lichaam van een vis. Witte stip en fluweelziekte worden in veel gevallen ook verdacht, maar veroorzaken een meer parelachtig of gespikkeld uiterlijk.

3. Witte vlekkenziekte

Een andere oorzaak van een vis die een witte film over zijn lichaam heeft, is witte vlekkenziekte. Maar in plaats van een gelijkmatige film zijn dit ronde en zeer witachtige stippen die zichtbaar zijn bij het aanraken. Deze komen overeen met micro-organismen van de soort Ichthyophthirius multifiliis (een gecilieerde parasiet) die zich in de huid van de vis vastzetten.

Op biologisch niveau reageren deze vlekken op trofozoieten, infectueuze vormen die zich met de huid van de vis voeden. Als die vrijkomen, raken ze elders in het aquarium ingekapseld en krijgen de naam tomocysten (tomonts), die uiteindelijk scheuren en tot 1.000 vrijlevende tomocyten vrijlaten. De tomocysten rijpen uit tot trofonts en de cyclus herhaalt zich.

De symptomen van deze ziekte lijken sterk op die welke al bij andere ziekten vermeld zijn en soms wordt de symptomologie ervan verward met fluweelziekte. Formalin is meestal de chemische verbinding van keuze om het hele aquarium te behandelen, hoewel ook kopersulfaat, methyleenblauw en kaliumpermanganaat (altijd specifiek voor aquaria) gebruikt kunnen worden.

Als ze onbehandeld blijft, heeft witte vlekkenziekte een dodelijkheidsgraad tot 100%.

Verschillende klinische aandoeningen kunnen er de oorzaak van zijn dat je vis een wit laagje op zijn lichaam heeft. We raden je aan in alle gevallen naar de dierenarts te gaan.

Een wit laagje is als klinische teken vrij algemeen. Soms is er geen specifieke oorzaak (het kan met meer dan één infectie tegelijk te maken hebben). Als je niet ingrijpt, is het waarschijnlijk dat je hele aquarium spoedig geïnfecteerd raakt.