Wist je dat haaien langdurige relaties hebben?

Het lijkt erop dat haaien langdurige relaties kunnen hebben. Films, verhalen en zelfs sommige documentaires weerspiegelen hen als meedogenloze, wrede en solitaire roofdieren. Dat komt doordat het beeld van deze dieren het meest is vervormd door menselijke ideeën en verhalen.

Gelukkig wordt het nachtmerrie-imago geleidelijk aan ontmanteld. Dit is te danken aan studies en bewustmakingscampagnes. Sterker nog, er is onlangs een onderzoek gepubliceerd waaruit blijkt dat geen enkele regel absoluut is. Uit dit onderzoek blijkt namelijk dat haaien ook in staat zijn om langdurige relaties aan te gaan.

Studie kenmerken

De studie (Engelse link) die ons in dit artikel bezighoudt  heet Metgezellen en toevallige kennissen: de aard van associaties tussen stierhaaien op een haaienvoederplaats in Fiji. Hierbij werden de lamia-haaien (Carcharhinus leucas) als studieobject gebruikt.

Deze haaien bevolken de wateren rond het eiland. Ondanks hun dreigende uiterlijk zijn ze erg vredig. Deze haaien kunnen rustig rond mensen zwemmen zonder hen in gevaar te brengen.

De gemiddelde lengte van deze vissen, die jaren geleden 3 meter konden bereiken, is teruggelopen tot 2,3 meter. Dit komt door de intensieve jacht op de grootste exemplaren.

De geciteerde publicatie is een longitudinaal onderzoek waarin de bewegingen van 91 haaien gedurende 13 jaar zijn vastgelegd. De identificatie van individuen werd uitgevoerd door middel van het in kaart brengen van littekens, vervormingen of ontbrekende ledematen. Er werden 3.000 duiken gemaakt in het Shark Reef Marine Reserve (SRMR) van Fiji om het gedrag ervan te bestuderen.

Uitkomst: haaien hebben langdurige relaties

Er was al eerder bepaald gedrag bij haaien waargenomen (Engelse link). Dit gebeurde echter onder onbetrouwbare omstandigheden. Dit kwam omdat het een aquacultuuroperatie was, waarin deze vissen zich niet natuurlijk kunnen gedragen. Bovendien waren zowel de duur van het onderzoek als het aantal individuen te gering.

De resultaten van eerdere onderzoeken zijn echter bevestigd door deze studie. Daarin noteerden duikers het aantal keren dat dezelfde haaien verschenen. Ook werd vastgelegd welke haaien met elkaar verschenen.

Dit versterkte niet alleen het idee dat bepaalde haaien de voorkeur gaven aan het gezelschap van bepaalde haaien, maar het toonde ook aan dat ze deze banden in de loop van de tijd onderhielden.

Haaien zijn in principe solitaire dieren. Door het duiktoerisme in Fiji is er de aanwezigheid van beschikbaar en voldoende voedsel voor alle dieren. Dit betekent dat haaien samen kunnen komen om te eten zonder daarbij met elkaar te concurreren.

Het voederen van de haaien leek de dynamiek van saamhorigheid en vriendschap te bevorderen onder de exemplaren die elke dag naar de duikplek kwamen.

Discussie

Het nadeel dat de auteurs van het onderzoek zelf lieten zien, is precies wat we noemden. De lamia-haaien hoeven niet met elkaar te concurreren om te eten, omdat de bezoekers daar voor zorgen. We weten niet of ze hetzelfde zouden doen als het voedsel beperkter beschikbaar zou zijn.

Het aantal haaien dat het reservaat bezoekt om zich te voeden, neemt zelfs geleidelijk toe. In deze groepen is er een verminderd risico op predatie en competitie. Dit is ook gunstig voor de haaien om een partner te vinden in het voortplantingsseizoen.

Conclusies: vriendschap tussen haaien

De onderzoekers voegden nog een nuance toe aan de conclusies die ze hadden gevonden. Het praten over vriendschap tussen haaien is een antropocentrisch idee. Hiermee bedoelden ze dat het op deterministische wijze toepassen van biologische processen zoals kuddegedrag op solitaire dieren op zijn best roekeloos is.

In observationele studies is het gemakkelijk om te proberen je te identificeren met soorten. Dat geldt zelfs als ze biologisch zo ver van ons verwijderd zijn als haaien. Dit proces, hoewel het empathie tussen verschillende soorten bevordert en helpt om de universele basis van gedrag geleidelijk te identificeren, moet een wetenschappelijk proces volgen om het te valideren.

Het is duidelijk dat deze ontdekkingen een teken zijn dat niets absoluut is. De aard van een soort bepaalt dus niet volledig zijn gedrag. Zelfs vanuit een antropomorf oogpunt is deze studie opnieuw bewijs dat oorlog niet nodig is als er genoeg middelen zijn voor iedereen.