De saiga-antilope: een soort op het randje van uitsterven

De Saiga-antilope is een vreemd dier waarvan de populatie de laatste jaren sterk is afgenomen. Wetenschappers over de hele wereld werken onvermoeibaar door om te voorkomen dat ze volledig uitsterven. Saiga-antilopen zijn migrerend en leven in centrale Aziatische steppen en semi-aride gebieden. In de loop van een heel jaar migreren ze door:

• Kazachstan
• Mongolië
• Zuid-Rusland
• Turkmenistan
• Oezbekistan

Gemiddeld reizen ze ongeveer 950 kilometer per jaar. Hun migraties zijn over het algemeen van noord naar zuid en terug. Er zijn ook enkele wetenschappers die bij gelegenheden meer onregelmatige, nomade-achtige migraties hebben waargenomen.

Waarschijnlijk is het meest karakteristieke aspect van een saiga-antilope de opgeblazen neusgaten. Ze zijn een product van de fascinerende evolutie van het dier en werken als een manier om lucht te filteren.

Saiga-antilopen hebben een grote, flexibele neus met een complexe interne structuur met meerdere functies. Terwijl ze migreren, filtert hun neus lucht uit om te voorkomen dat het stof en vuil dat ze omhoogschoppen in hun longen terechtkomt.

In de winter verwarmt hun neus de lucht voordat deze hun longen bereikt, waardoor ze een veel stabielere lichaamstemperatuur kunnen handhaven. Zodra de lente komt, migreren de vrouwtjes naar paringsgebieden. Deze gebieden zijn al tientallen jaren exact hetzelfde: brede weiden met hoog gras.

Helaas vormt illegale stroperij nog steeds een grote bedreiging voor de populatie van saiga-antilopen. Hun hoorns zijn op de zwarte markt tegen een zeer hoge prijs te verkopen. In China hebben hun hoorns een zeer belangrijke traditionele waarde.

De massale sterfgevallen van de saiga-antilope

Tot grote ergernis van verschillende natuurbehoudsgroepen is illegale stroperij niet de enige bedreiging voor de saiga-antilope. Er is ook een stille vijand die in de loop der jaren meer dan 90% van zijn populatie heeft uitgeroeid.

In 2015 stierven er plotseling in slechts enkele dagen tijd ongeveer 200.000 saiga-antilopen. Onderzoekers waren geschokt toen ze dit zagen, omdat duizenden van hen zonder duidelijke reden gewoon instortten langs de prairies van Kazachstan.

Ze waren allemaal samen op hun gebruikelijke paarplaatsen toen de ramp zich begon te ontvouwen. Veel verschillende experts, onder andere dierenartsen, zoölogen en ecologen, zeiden dat ze nog nooit zoiets hadden gezien.

Na verschillende analyses ontdekten onderzoekers dat de doodsoorzaak een ernstige bacteriële infectie in hun bloedbaan was. De infectie veroorzaakte ernstige interne bloedingen en natuurlijk septikemie of een bacteriële bloedvergiftiging.

Recente studies hebben aangetoond dat de verspreiding van de dodelijke bacteriën door het klimaat in die tijd werd veroorzaakt: extreem vochtig en te heet. Na bestudering van het historische bewijs door naar eerder onderzoek naar deze antilopen te kijken, kwamen onderzoekers tot een verrassende conclusie.

De ramp in 2015 is niet de enige keer dat een enorm aantal saiga-antilopen in korte tijd zijn gestorven. Een groot deel van hun populatie is in de geschiedenis namelijk meerdere keren plotseling gestorven.

Na het bewijs te hebben bekeken, realiseerden de onderzoekers zich dat elke keer dat dit gebeurde, er vergelijkbare weersomstandigheden waren. Hoe leidde dat vochtige, hete weer dan precies tot de wijdverbreide ziekte?

Wereldwijde klimaatverandering, migratie en infectieziekten

Klimaatverandering is iets waar veel regeringen en mensen over de hele wereld zich zorgen over maken. Het is ook de moeite waard om eraan te denken dat klimaatverandering niet alleen op mensen van invloed is.

De versnelling van de klimaatverandering sinds de industriële revolutie heeft wereldwijd ernstige gevolgen voor flora en fauna gehad. De veranderingen in het klimaat (meestal een toename van de temperatuur) hebben veel soorten namelijk gedwongen om naar gebieden te migreren die beter geschikt zijn om te overleven.

Veel planten en dieren over de hele wereld reageren op de verhoogde temperaturen door naar koelere klimaten te gaan. Dit betekent dat ook veel ziektedragende insecten zich verplaatsen.

Terwijl de temperatuur stijgt en de klimaatpatronen veranderen, veranderen ook regenachtige periodes en patronen. Bijvoorbeeld ziekten die gerelateerd zijn aan regen in tropische gebieden – meestal van muggen afkomstig – zijn uit de hand gelopen.

De problemen van warme klimaten

Wetenschappers weten al lang dat warme klimaten een perfecte omgeving zijn om ziekten te verspreiden. Bacteriën vermenigvuldigen zich in warme, vochtige gebieden namelijk veel sneller.

De temperatuurstijging en de verandering in regenpatronen beïnvloeden dieren op verschillende manieren. Dit is afhankelijk van hun biologie en hoe goed ze de veranderingen dan kunnen verdragen.

In het geval van de saiga-antilope worden de bacteriën die verantwoordelijk zijn voor hun massale sterfte in hun neusgaten gevonden. We weten nu dat het de temperatuurstijging was die de snelle verspreiding van deze bacteriën en dus de oorzaak van zoveel van deze antilopen veroorzaakte.

Als we als soort willen helpen om dieren zoals de saiga-antilope in leven te houden, dan moeten we onder andere onze productie van schadelijke broeikasgassen verminderen. Ze zijn echt slechts een van de talloze soorten wier overleving afhangt van hoe we op klimaatverandering reageren.