Trompetvissen: habitat en kenmerken

Geschreven en geverifieerd door de bioloog Samuel Sanchez

Laatste update: 11 april, 2023

De term trompetvis verwijst naar 3 soorten extreem langwerpige vissen die sterk op elkaar lijken. Ze behoren allemaal tot de familie Aulostomidae, en de orde van de Signathiformes (zeenaaldachtigen). Hoewel ze niet erg op elkaar lijken, delen trompetvissen een hoger taxon met zeepaardjes.

Alleen al de naam van het geslacht Aulostomidae geeft ons informatie over de kenmerken van deze vissen. De naam aulos betekent fluit in het Grieks en tomus (stoma) verwijst naar zijn mond. Als je meer wilt weten over deze ongewone groep vissen, lees dan verder.

De habitat van de trompetvis

Allereerst moeten we benadrukken dat het geslacht Aulostomus drie verschillende soorten omvat:

• Aulostomus chinensis 
• Aulostomus maculatus 
• en de Aulostomus strigosus

We gaan ons concentreren op de meestvoorkomende trompetvis van allemaal (Aulostomus maculatus). We geven echter ook wat algemene informatie over zijn verwanten!

Als geslacht komen trompetvissen voor in verschillende tropische wateren over de hele wereld. Twee van de soorten komen voor in de Atlantische Oceaan (Aulostomus maculatus en Aulostomus strigosus), en de andere bewoont de Indo-Pacific (Aulostomus chinensis). Ze zijn te vinden in demersale gebieden van rotsachtige riffen, bij de zeebodem en in het sediment.

De Aulostomus maculatus van zijn kant bewoont de tropische zoute wateren van de westelijke Atlantische Oceaan, van Florida tot Brazilië, inclusief de Caribische eilanden en de Golf van Mexico. Zijn favoriete ecosystemen zijn de ondiepe wateren van 2 tot 25 meter diep en gebieden die rijk zijn aan koralen.

Fysieke kenmerken

Deze vissoorten worden gekenmerkt door hun langwerpige lichamen omgeven door benige ringen en zeer opvallende buisvormige monden. De trompetvis is geen uitzondering op deze regel, en daarom heeft hij die naam gekregen.

De Aulostomus maculatus soort is vrij groot. Hij kan in zijn volwassen stadium 91 centimeter lang worden, iets meer dan de rest van zijn verwanten. Zijn lichaam is langwerpig en sterk samengedrukt aan de zijkanten en hij heeft een extreem lange bek, met een mandibulaire opening aan het eind. Aan de punt van het mondstuk is een soort snor of barbeel te zien.

De rug- en anaalvinnen zijn klein, compact en liggen ver van het cephalische vlak van de vis, waardoor hij er bijna slangachtig uitziet. Bovendien varieert de kleur per individu en locatie. Er kunnen echter drie specifieke patronen worden onderscheiden: roodbruin (dat het meest voorkomt), grijsblauw en geelgroen.

De aftekeningen en afbakeningen op het algemene kleurenpatroon variëren per individu.

Trompetvisgedrag

Vreemd genoeg maken trompetvissen geen gebruik van een manier van bewegen die bij de overgrote meerderheid van de actinopterygische vissen gebruikelijk is. Heel zelden zie je een exemplaar horizontaal zwemmen. Deze soort wordt “meegevoerd” door de stroming terwijl hij een bijna verticale positie aanhoudt. Terwijl hij zwemt, draait hij zijn kop om en voert minimale bewegingen uit.

Bovendien varieert het gedrag van de exemplaren afhankelijk van hun algemene kleurpatroon, zoals het portaal vanPHYSIS Journal of Marine Science (Engelse link) aangeeft. Blauwachtige individuen worden bijvoorbeeld in diepere gebieden aangetroffen dan de geelachtige of bruinachtige. Ook de lichaamsgrootte verschilt afhankelijk van de algemene kleur.

Een koning in camouflage

Trompetvissen kunnen hun chromatoforen – cellen met pigmenten erin die licht weerkaatsen – gebruiken om hun algemene kleur te variëren en beter op te gaan in hun omgeving. Ze kunnen zelfs de bewegingen van een drijvende alg imiteren terwijl ze hun verticale positie handhaven om te voorkomen dat ze door potentiële roofdieren worden opgemerkt.

Omdat ze zeer slecht zwemmen, zijn deze dieren volledig afhankelijk van hun vermogen zich te camoufleren.

Trompetvissen eten

Vissen van de familie Aulostomidae zijn uitsluitend carnivoren. Ze voeden zich met ongewervelde dieren en kleine vissen, maar ze jagen of achtervolgen hun prooi niet. Door hun vermogen om een verticale algenstraal na te bootsen, wachten ze tot hun slachtoffers voor hen langs komen. Die vangen ze dan door zuigmechanismen.

Dankzij de elastische weefsels waaruit zijn monddelen bestaan, kan de trompetvis zijn mond verder openen dan de breedte van zijn eigen lichaam. De snelle opening van dit geraffineerde mechanisme genereert een zuigeffect rond de vis, waardoor de prooi in zijn kaken wordt gesleurd.

Deze dieren verschuilen zich ook achter sommige soorten plantenetende vissen. Zo zien hun prooien hen pas als het te laat is.

Voortplanting van de trompetvis

Het precieze voortplantingsmechanisme van de trompetvis is nog niet helemaal duidelijk. Wel weten we dat de mannetjes hun chromatoforen gebruiken om van kleur te veranderen en baltsende signalen af te geven. Verder heeft deze soort -en de rest van de signatiformen- zeer atypische ouderlijke zorg in vergelijking met de rest van het dierenrijk.

Bij deze soort is het het mannetje dat verantwoordelijk is voor de verzorging van het nageslacht. Na externe bevruchting van de door het vrouwtje gelegde eieren, beschermt zij ze in een speciale “zak” tot ze uitkomen, waarbij ze altijd voor ze zorgt. Deze evolutionaire strategie is ook toegepast door waterdraken (Physignathus cocincinus) en zeepaardjes (Hippocampus).

Staat van instandhouding

Volgens de Rode Lijst (Engelse link) van de International Union for Conservation of Nature (IUCN) is de trompetvis niet in gevaar, en valt hij in de categorie “least concern”. Er is echter vastgesteld dat hun populaties afnemen.

De wereldwijde achteruitgang van kelpbedden en koralen zou het voortbestaan van de soort op lange termijn kunnen bemoeilijken. Verder vormt de verspreiding van de koraalduivel een bedreiging voor deze en vele andere straalvinnigen. Het is een invasieve en dodelijke soort die zich voedt met uitgekomen trompetvissen, naast vele andere slachtoffers.

Hoewel deze soort niet veel voorkomt in de wereld van de aquariumhobby, zijn er sporadische diefstallen van exemplaren met winstoogmerk geconstateerd.

Zoals je ziet is de trompetvis een van de meest fascinerende straalvinnigen ter wereld. Hun manier van voortplanten, hun jachttechnieken en hun voortreffelijke mimiek laten niemand onverschillig. Helaas, als de vernietiging van mariene ecosystemen in het huidige tempo doorgaat, zou de vis in de niet al te verre toekomst bedreigd kunnen worden.