Libellen: alles over dit gevleugelde insect

Het zijn vleesetende roofdieren die een belangrijke rol spelen in het ecosysteem, vanwege de grote hoeveelheden muggen die ze eten. Daarom helpen ze ziekten als gele koorts en malaria te voorkomen.

Geschreven en geverifieerd door advocaat Francisco María García.

Laatste update: 21 december, 2022

Ongetwijfeld zijn libellen fascinerende insecten, die tot de verbeelding van veel mensen spreken omdat ze de hoofdpersonen zijn in veel mythes, overtuigingen en verhalen die al eeuwenlang de ronde doen.

In dit artikel kun je meer leren over dit prachtige gevleugelde insect, en hoeveel invloed het heeft op onze cultuur.

De opmerkelijkste morfologische kenmerken van libellen

Op dit moment zijn er zo’n 5.500 verschillende soorten libellen. Wetenschappers schatten dat ze 300 miljoen jaar geleden voor het eerst zijn verschenen. Dat zou betekenen dat ze al leefden voor de menselijke beschaving en ouder zijn dan de dinosauriërs.

Het zijn wezens met een dun, lang lichaam en uitstekend achterlijf. Hun grote, ronde ogen raken elkaar bijna aan. Hun oculaire morfologie geeft ze een heel goed zicht met een gezichtsveld van de volledige 360 graden.

Libellen hebben zes poten, die bedekt zijn met kleine haartjes waardoor ze hun prooi kunnen vangen. Ze hebben vier vleugels, die bij sommige soorten wel 19 cm groot kunnen worden.

Voedsel

Libellen zijn vleesetende roofdieren, en ze dragen bij aan de populatiecontrole van muggen en andere insecten. Ze zijn misschien wel klein, maar het zijn uitstekende jagers die bovenaan de voedselketen staan als het gaat om de insectenwereld. Door hun geweldige behendigheid en de haartjes op hun poten, kunnen ze midden in de lucht insecten vangen.

De rol die libellen spelen in het ecosysteem helpt de mens enorm. Een vermindering in de libellenpopulatie zou niet alleen riskant zijn voor de balans van hun leefomgeving maar ook voor onze gezondheid.

Leefomgeving

De meerderheid van de libellensoorten komen voor in warme klimaten, vooral tropische en subtropische gebieden. Ze komen echter voor op alle continenten, behalve de Noordpool en Antarctica. Alle eeuwen die ze op onze planeet hebben gewoond is ook bewijs voor hun aanpassingsvermogen en bestendigheid.

Hoe libellen vliegen

Libellen zijn bekend vanwege hun geweldige wendbaarheid en weerstand tijdens het vliegen. Ze hebben kleine ringen om hun middel waardoor ze hun lichaam kunnen voortstuwen. Daardoor krijgen ze kracht en snelheid tijdens het vliegen.

Hun lichte en lange lichaamsstructuur, in combinatie met hun krachtige vleugels en ringen, zorgt ervoor dat ze hoge snelheden kunnen bereiken. Een libelle kan een aantal uur achter elkaar vliegen, zonder zijn snelheid van minstens 60 kilometer per uur te verminderen.

Ze kunnen ook zeer snel opstijgen, zonder dat ze daar externe impulsen voor nodig hebben.

Voortplanting

Libellen brengen het grootste gedeelte van hun leven door in de buurt van water, omdat ze zich daar voortplanten. Mannetjes gaan vaak gevechten aan om een vrouwtje te ‘veroveren’ in een bepaald territorium. Nadat hij tot winnaar is gekroond, moet hij zijn partner beschermen terwijl zij de eitjes in het water legt.

De levenscyclus van iedere libelle begint in het water, in de vorm van een larve. Tijdens deze levensfase ademen ze door kieuwen en eten wormen en kikkervisjes.

Ze gebruiken een soort masker met grote tanden om hun prooi te vangen. Deze levensfase verschilt per soort, en duurt gewoonlijk een paar weken tot acht jaar.

Als de larven hun metamorfose doormaken vervellen ze, en verliezen ze hun huid, masker en tanden zodat ze een volwassen libelle worden. De meeste soorten leven in hun volwassenheid maar een paar weken.

De betekenis van de libelle in de moderne cultuur

In de traditionele Inheems-Amerikaanse cultuur wordt de libelle gezien als een symbool van transformatie en wedergeboorte. Daarom worden ze vaak geassocieerd met reïncarnatie en de zielen van de doden. Er zijn ook totempalen van deze insecten die kracht en rijkdom symboliseren.

De bevolking van Birma voerde vroeger een ritueel uit waarbij mensen libellen in het water om hun dorpen gooiden. Vandaag de dag denkt men dat dit was om de muggenpopulatie te controleren en zichzelf zo te beschermen tegen ziektes zoals gele koorts en malaria. Het was een beschermingsritueel in de Inheems-Amerikaanse mythologie.

Bovendien zijn veel volkeren gefascineerd door de kleuren van hun vleugels en de manier waarop ze kunnen vliegen. Ook hun vermogen om het transformatieproces te overleven wordt beschouwd als een inspiratie voor het menselijke bestaan.