Leven er dieren in de Dode Zee?

Op deze planeet zijn er veel gebieden met extreme omstandigheden, en toch herbergen ze vaak leven. Dit is ook het geval met de dieren die in de Dode Zee leven. Het belangrijkste kenmerk van deze omgeving is de extreem hoge zoutconcentratie, 10 keer hoger dan die van binnenzeeën, zoals de Middellandse Zee.

Dit hyperzoutgehalte is te wijten aan het feit dat het niet echt een zee is. Het zou nauwkeuriger zijn om te spreken van een “groot meer,” aangezien het aan alle kanten door land is omgeven. Terwijl het water van de Jordaan erin stroomt, maar nergens kan blijven stromen. Het water verdampt en er blijft alleen zout over. Dus, hoe kan er mogelijk leven zijn in deze omstandigheden? Ontdek hier het antwoord.

Hoe komt de Dode Zee aan zijn naam?

De Dode Zee, ook bekend als de “Zee van Zout” in het Hebreeuws ( Yam Hamélaj ) of al-Baḥr al-Mayyit in het Arabisch, is een endorisch meer. Dit betekent dat het water alleen via het oppervlak verdampt. Er is geen natuurlijke afvoer en dit kan ook niet door infiltratie.

Het beslaat het diepste deel van een tektonische depressie die wordt doorkruist door de rivier de Jordaan, tussen Israël, Palestina en Jordanië. De dode zee ligt 435 meter onder de zeespiegel. Door de zeer hoge zoutconcentratie is de dichtheid van het Dode Zeewater 1240 kg/m³. Dat maakt het onmogelijk voor een persoon om erin te zinken. Dit is de belangrijkste reden voor toerisme in het gebied.

Door klimaatverandering en de winning van zoet water daalt het waterpeil van de Dode Zee een meter per jaar en zakken de oevers 15 centimeter met hetzelfde jaarlijkse tempo.

De oorsprong van zijn naam is te vinden in oude teksten, hoewel het bekend was onder de aanduiding “verborgen zee.” Het wordt genoemd in de Bijbel, die het aanduidt als de Zee van Arabah of de Oostzee. Bij sommige gelegenheden werd deze plaats beschreven als de Zee des Doods, vanwege de afwezigheid van leven in de buurt. Sindsdien is die naam gehandhaafd.

Leven er dieren in de Dode Zee?

Het is gemakkelijk om aan te nemen dat niets zou kunnen overleven in deze omgeving. Het leven vindt echter altijd een weg, zelfs in de meest gure omgevingen. Toen de juiste middelen werden gevonden om het grondig te verkennen, werden er dieren ontdekt in de Dode Zee – dieren die in staat waren om de hypersaliniteit ervan te overleven.

Eigenlijk zou men moeten spreken van quasi-zoutgehalte, aangezien de mineralen die in dit meer overheersen calcium, kalium, magnesium en broom zijn. Het is eigenlijk vrij laag in natrium.

Hoewel macroscopisch leven hier schaars is, is deze zee niet helemaal dood. In de volgende paragrafen lees je  welke dieren in de Dode Zee leven en hoe ze de ongunstige omstandigheden overleven.

Schaaldieren

Hoewel er geen dieren zoals vissen en amfibieën op deze plek zijn, is er een soort die zich heeft aangepast aan het leven in zijn wateren: de artemia (Artemia salina). Het is een brachiopoda-schaaldier dat in zijn volwassen stadium ongeveer een centimeter lang is. Hij heeft 3 ogen en 11 paar poten, waarmee hij door het water zwemt.

Om je een idee te geven van het aanpassingsvermogen van artemia: hun eieren kunnen gedurende lange tijd (zelfs tot 10 jaar) metabool inactief blijven als de omstandigheden niet geschikt zijn om uit te komen. Eenmaal uitgekomen, voeden de larven en volwassenen zich met fytoplankton.

De eieren kunnen overleven, zelfs als er een totale afwezigheid van water en zuurstof is en bij temperaturen onder het vriespunt. Deze functie staat bekend als cryptobiose of diapauze.

Vogels

De grootste dieren die we bij de Dode Zee kunnen zien zijn vogels. Dit meer is een tussenstation voor de migratie van ooievaars (Ciconia ciconia). Sommige soorten pelikanen komen ook naar het water, die zich voeden met de artemia.

Een andere vogel die in de buurt van dit ecosysteem wordt gevonden, is de Moabmus (Passer moabiticus), een zangvogel van ongeveer 10-12 centimeter lang. Hij is ook te zien in de buurt van de rivier de Jordaan, Cyprus, Turkije, Irak en Iran. Net als veel andere vogels voedt hij zich voornamelijk met zaden.

Is er meer leven in de Dode Zee?

Er zijn meer soorten in de Dode Zee, hoewel ze niet zichtbaar zijn zonder de hulp van een microscoop. De meestvoorkomende levensvormen in dit meer zijn halofiele micro-organismen. Zij zijn genoemd naar hun vermogen om te overleven in aquatische omgevingen met een hoge concentratie aan zoute mineralen. Onder degenen die er leven, vallen de volgende op:

• Ciliophora of trilhaardiertjes: Dit zijn microscopisch kleine eencellige organismen die in vochtige omgevingen leven. Met hun trilhaartjes kunnen ze door de waterkolom bewegen.
• Bacteriën: zoals Chromohalobacter israelensis en anderen van de geslachten Flavobacterium en Halococcus.
• Microscopische algen.
• Schimmels: zoals E. Rubrum, dat in recent onderzoek (Engelse link) is verschenen als een mogelijke oplossing voor honger, omdat het door zijn vermogen om in zoute wateren te leven het mogelijk zou maken om het met zeewater te irrigeren.

Hoewel de Dode Zee een ietwat onverdiende naam lijkt te hebben, is het waar dat de biologische diversiteit ver onder die van andere ecosystemen ligt. Als we daarbij de menselijke impact op het milieu toevoegen, is het mogelijk dat de Dode Zee op een dag echt zal sterven. Denk hierbij aan zaken zoals klimaatverandering, de omleiding van de Jordaanse wateren en de winning van water uit het meer.

Het verdwijnen van de Dode Zee zou een echte ramp zijn voor de aangrenzende regio’s, aangezien het een belangrijke bron van toerisme en inkomsten is.

Het belang van het behoud van ecosystemen, hoe extreem ze ook zijn, wordt dag na dag aangetoond met de belangrijke ontdekkingen die onderzoekers doen. Wat deze plaatsen ons leren, kan vaak bijdragen aan het behoud van onze eigen soort. Hierdoor zou het beschermen van hen een dubbele overwinning kunnen zijn.