Leer meer over het gedrag van walvissen

Deze reuzen van de zee spelen al een hoofdrol in verhalen en legenden sinds de mens de oceanen binnendrong. Het is niet verwonderlijk dat ze deel uitmaken van de collectieve verbeelding van de maatschappij. Het gedrag van walvissen is zo vreemd en tegelijk zo intuïtief dat het bijna een gevoel van mystiek geeft.

Daarom hebben onderzoekers jaren en jaren besteed aan het ontcijferen van de geest van walvisachtigen. Hier brengen we je de meest belangwekkende bevindingen over hun gedrag. We verzekeren je dat je na ze gelezen te hebben steeds meer wilt weten.

Walvis kenmerken

Walvissen zijn zeezoogdieren die tot de orde van de walvisachtigen behoren. Binnen deze orde vinden we 2 families: Odontoceti – walvisachtigen met tanden, zoals orka’s en dolfijnen – en Mysticeti, een groep waarbij de tanden vervangen zijn door filtrerende baarden, die op hun beurt gevormd worden door keratinevezels.

Hoe het ook zij, deze zoogdieren bewonen de lengte en de breedte van alle wereldzeeën. Ze trekken gewoonlijk op zoek naar warme wateren, maar sommige soorten worden in koudere milieus aangetroffen, zoals de boreale walvis (Balaena mysticetus).

Hoewel het placentale zoogdieren zijn, pasten walvissen zich zo aan dat ze hun hele leven het water niet hoefden te verlaten. Vrijwillige ademhaling, unihemisferische slaap, en luchtgaten zijn enkele van de merkwaardigste strategieën die deze dieren ontwikkelden voor een volledig aquatisch bestaan.

Er zijn 4 subfamilies binnen de Mysticeti, ingedeeld naar hun kenmerken. Het zijn de volgende:

• Baelenidae: Leden van deze groep missen een rugvin en hun kaak is meer gewelfd dan die van andere soorten.
• Baelenopteridae of vinvissen: Hun rugvin staat in een meer dorsale positie dan bij de andere groepen. Deze walvissen hebben groeven in de huid, die door hun ventrale deel naar de borstvinnen lopen.
• Eschrichtiidae: De enige vertegenwoordiger ervan is de grijze walvis (Eschrichtius robustus), die een rugvin mist en 2 groeven onder zijn bek heeft. Deze groeven reiken tot aan de rugvinnen.
• Neobalaenidae: Ook deze taxon heeft een enkele soort, de dwergrechtswalvis (Caperea marginata). Hij lijkt op leden van de Baelenidae-subfamilie, maar is veel kleiner van formaat.

Walviscommunicatie

De taal van walvisachtigen is zeer complex en varieert tussen soorten, individuen en zelfs groepen. De vocalisaties omvatten ultrasone geluiden – ook gebruikt voor echolocatie – en hoorbare geluiden. Deze dieren missen echter stembanden en produceren geluid via het strottenhoofd.

Dit alles vertaalt zich in ongelooflijke feiten, zoals hun vermogen om de frequentie van hun boodschappen zo te veranderen dat ze niet interfereren met die van andere walvissen, mondelinge overdracht (Engelse link) van kennis tussen groepen walvissen, een vermogen om elkaar te roepen, en zelfs het gebruik van zinsbouw in hun boodschappen.

Zelfs verschillende dialecten worden waargenomen tussen verschillende groepen van dezelfde soort.

Muzikale taal

De liederen van walvissen zijn bijzonder opvallend. Niet alleen vanwege hun repetitieve en melodieuze karakter, maar ook omdat ze van kilometers ver gehoord kunnen worden. Normaal zijn deze vocalisaties te horen in tijden van paring en migratie, waarbij de exemplaren elkaar roepen om een partner te vinden of om onderweg verdwaalde individuen op te sporen.

De geluiden die walvissen in hun gezang uitzenden variëren in frequentie tussen 15 en 20 Hertz. Ze kunnen die moduleren op basis van de afstand die ze willen afleggen – ze gebruiken lagere frequenties voor diep water en hogere tonen voor als ze dichter bij de oppervlakte zijn.

De liederen bestaan uit verschillende zinnen die voortdurend herhaald worden. Men heeft echter waargenomen dat de walvissen in staat zijn oude melodieën te improviseren of te ontwikkelen tot meer complexe melodieën.

Het gedrag van walvissen

Walvissen zijn sociale dieren die familiegroepen vormen van tot 12 individuen, maar sommige soorten zijn solitair en komen alleen voor om zich voort te planten of te voeden. De groepen zijn hiërarchisch georganiseerd op basis van de seksuele bekwaamheid van de mannetjes.

Walvissen zijn over het algemeen zachtaardige dieren die in hun volwassen leven geen last van roofdieren hebben. Door hun enorme grootte zijn ze onbereikbaar voor predatoren.

Hun intelligentie, sociaal gedrag, en communicatie zijn elementen die op elkaar inwerken. In het geval van walvissen hebben de afwezigheid van roofdieren en hun hoge encefalisatiequotiënt – dat wil zeggen dat ze in verhouding tot hun lichaam zeer grote hersenen hebben – hen in staat gesteld zich cultureel en sociaal te ontwikkelen.

Het gedrag van walvissen in sociale groepen

Moeders scheppen een sterke band met hun jongen en zijn zeer beschermend; ze kunnen zelfs weeskinderen adopteren. Tantes en grootmoeders helpen bij de verzorging van de kleintjes. Ze geven hun onderricht door aan nieuwe moeders via mondelinge communicatie en imitatie van gedragingen.

Hoewel mannetjes en vrouwtjes gewoonlijk geen relaties aangaan die verder gaan dan voortplanting, coördineren ze wel om de groep te beschermen en naar veilige wateren en met voedsel te leiden. Binnen elke groep worden allianties gesloten op basis van emotionele banden. Dit gebeurt echter ook om hogerop te komen op de schaal van macht.

Gedrag van walvissen tijdens de migratie

Veranderingen in watertemperatuur en oceaanstromingen brengen walvissen ertoe duizenden kilometers af te leggen op zoek naar voedselbronnen en broedparen. Tijdens deze migraties communiceren de groepen met elkaar om de weg te wijzen of de plaatsen aan te wijzen waar geen gevaren zijn.

De voortplantingscyclus beïnvloedt ook de voorspelbaarheid van de walvismigraties. Vrouwtjes geven er de voorkeur aan in warme wateren te bevallen, want lage temperaturen kunnen schadelijk zijn voor de jongen, die nog niet de vetlaag ontwikkeld hebben die hen beschermt.

De langste migratie is die van de grijze walvis (Eschichtius robustus), die 20.000 kilometer aflegt langs de kust van Noord-Amerika.

Gedrag in gevangenschap

Gevangenschap heeft drastische gevolgen voor het gedrag van walvissen. Het zijn zelfbewuste dieren die weten dat ze gevangen zijn, en dat veroorzaakt dus vaak psychische stoornissen – zoals stress, angst en apathie, en een duidelijke vervaging van de sociale hiërarchieën.

Ook het voortplantingsgedrag wordt veranderd. Dat komt deels door wat hierboven gezegd is en door de onmogelijkheid te migreren. Aangenomen wordt dat walvissen een biologische behoefte hebben om deze tochten te maken en hun voortplantingsdrift verliezen als ze dat niet kunnen.

Het gedrag van walvissen is minder bestudeerd dan veel onderzoekers zouden willen. Dat komt omdat ze de neiging hebben de mens, de bron van de meeste van hun problemen, te mijden.

De vooruitgang in de technologie heeft ons echter in staat gesteld ze van veraf beter te leren kennen. Dit heeft ons nog meer onloochenbare waarheden over hun prachtige complexiteit getoond.