Leer meer over mierenbeten bij honden

Geschreven en geverifieerd door de bioloog Francisco Morata Carramolino

Laatste update: 21 december, 2022

Mieren (familie Formicidae) zijn naaste verwanten van andere insecten die bekend zijn om hun giftige angel: bijen en wespen. Samen met die dieren vormen ze de orde Hymenoptera. Als zodanig is het niet verwonderlijk dat sommige soorten mieren giftig zijn, hoewel mierenbeten bij honden meestal niet klinisch significant zijn.

Door hun evolutionaire divergentie van andere Hymenoptera is de overgrote meerderheid van mieren ongevaarlijk. Daarom heeft de steek van een giftige mier in bijna alle gevallen geen medisch belang bij honden, katten, mensen, of andere dieren. Toch zijn er enkele soorten waarmee je voorzichtiger moet zijn.

In dit artikel praten we met je over het gif van mieren, de meest voorkomende symptomen, en hoe te handelen in het geval van mierenbeten bij honden. We nodigen je uit verder te lezen om meer te weten te komen.

Mierengif

Mieren zijn een ongelooflijk diverse en grote familie van insecten. In feite zijn ze goed voor tot 25% van de dierlijke biomassa op aarde. Bovendien hebben ze zich gespecialiseerd in heel verschillende levensstrategieën. Als gevolg daarvan is ook het gif (Engelse link) van deze dieren en de manier waarop ze het gebruiken tussen de taxa enorm gevarieerd.

In sommige gevallen gebruiken mieren hun gif om een prooi te onderwerpen. In andere gebruiken ze het om de kolonie te verdedigen tegen roofdieren of concurrenten. Bovendien kunnen ze werken als herbiciden of antimicrobiële stoffen en ingrijpen in de communicatie van de kolonie.

Deskundigen geloven dat ongeveer 71% van de mieren in staat is te steken, want sommige soorten hebben dit vermogen verloren. Niet allemaal injecteren ze hun gif via een angel en sommige zijn in staat het onder druk (Engelse link) uit te drijven om hun slachtoffers te besproeien.

Desondanks produceren mieren zeer kleine hoeveelheden gif, van 1 tot 300 microgram per individu. Daarom levert de steek van een enkele mier meestal geen gevaar op. Wanneer echter tientallen of honderden werksters hetzelfde slachtoffer bijten, kunnen de gevolgen schadelijker zijn.

Mierensoorten

Toch zijn de meeste mierensteken medisch niet belangrijk, tenzij er een allergische reactie of anafylactische shock optreedt. Enkele mierensoorten waarvan de steek schadelijker is zijn de volgende:

• Solenopsis (vuurmieren). Dit geslacht omvat meer dan 280 soorten over de hele wereld. Ze zijn heel klein, maar dragen stekels die pijn kunnen veroorzaken. Hun kracht zit niet in het individuele exemplaar, maar in de massaliteit van de kolonie.
• Pachycondyla. Een geslacht van ponerine mieren dat meer dan 300 soorten omvat. Het zijn meestal grote soorten, met kleine en zeer agressieve kolonies.
• Myrmecia (buldogmieren). 90 grote soorten, allemaal endemisch in Australië. Deskundigen beschouwen ze als de gevaarlijkste mieren, want het risico van anafylactische shock na een steek is veel groter dan bij andere soorten. Sommige mensen zijn aan hun beet gestorven (Engelse link).
• Paraponera (kogelmieren). Dit geslacht omvat slechts 2 soorten en de bekendste is Paraponera clavata. Men zegt dat de beet van deze mier de pijnlijkste ter wereld is en die van alle andere Hymenoptera ver overtreft.

Symptomen van mierenbeten bij honden

Honden zijn van nature nieuwsgierig. Dat kan leiden tot onnodige risico’s bij de omgang met andere dieren. Honden kunnen beten aanmoedigen door zich in mierenheuvels te graven, eraan te snuffelen, erop te gaan staan, te proberen deze insecten op te eten, of soortgelijke handelingen.

Honden zijn daarom kwetsbaarder voor mierenbeten op de poten – die kaler zijn en in contact met de grond -, op de snuit, en op andere delen van het gezicht. Op deze plaatsen kan het gif gevaarlijker zijn.

In de meeste gevallen geven mierensteken milde symptomen bij honden, hoewel dit afhangt van het aantal beten en de gevoeligheid voor het gif van het dier. Enkele van de meestvoorkomende symptomen zijn de volgende:

• Irritatie van de plek
• Milde ontsteking
• Roodheid tussen de tenen of op andere plaatsen die de giftige stoffen ontvangen
• Plotselinge kreupelheid, afkeer om de poot te steunen, of schokken van de poot
• Pogingen om op de plaats van de steek te bijten of te likken

Normaal ontwikkelen zich geen ernstiger symptomen, en de effecten van het gif gaan zonder complicaties over. Toch zijn er altijd bepaalde risico’s die met gif te maken hebben, vooral als er in korte tijd allergische reacties of een zeer groot aantal inentingen optreden.

Ernstiger gevallen

Een anafylactische reactie is altijd een mogelijkheid, zij het klein, als je met gif te maken hebt. Anafylactische shock gaat gepaard met een voorafgaande afgifte van histamine en andere verbindingen die, onder andere, weefselontsteking en vernauwing van de luchtwegen veroorzaken.

Bij deze ongelukkige gebeurtenissen kan de hond de volgende symptomen ontwikkelen:

• Braken of diarree.
• Netelroos en ontstekingen.
• Zwakte.
• Ademhalingsmoeilijkheden. Het dier kan sneller dan normaal ademen – meer dan 30 ademhalingen per minuut – en op een schokkerige manier.
• Tandvlees dat bleek of paars van kleur is (cyanose).
• Intense pijn.
• Instorting en mogelijke dood.

Overreacties zijn vooral lastig als ze op de snuit van het huisdier voorkomen. Bij deze aandoeningen kan de ontsteking de ademhaling bemoeilijken of, in extreme gevallen, de luchtwegen verstoppen.

Hoe behandel je mierenbeten bij honden?

Als je vermoedt dat een van deze vliesvleugeligen je huisdier gebeten heeft, is het eerste wat je moet doen hem uit de mierenhoop verwijderen. Daarna moet je hun lichaamsoppervlak onderzoeken op mieren, vlekken, en beetsymptomen.

Milde reacties op een mierenbeet vereisen niet altijd een behandeling door de dierenarts. Ze veroorzaken geen ernstig ongemak en nemen ook op natuurlijke wijze in korte tijd af.

Bij deze gelegenheden kun je de getroffen plek gedurende 5 tot 10 minuten met koude insmeren, om ze te verlichten. Hiervoor is een zalf van zuiveringszout en water ook een veelgebruikt middel.

Je moet het dier ervan weerhouden de plek op te likken, zodat die niet geïnfecteerd raakt. De typische Elizabethaanse halsband is in dit soort gevallen een heel nuttig hulpmiddel.

Je moet de hond zorgvuldig blijven observeren tot je er helemaal zeker van bent dat de symptomen niet verergeren. Als je merkt dat de situatie van de hond steeds erger wordt, kun je het beste snel een dierenarts waarschuwen.

Deze is het meest gekwalificeerd om vast te stellen of de hond een allergische reactie vertoont. Daarnaast zijn ze verantwoordelijk voor het kiezen van de meest aanbevolen soort behandeling. Indien nodig kan de dierenarts antihistaminica, ontstekingsremmers, antibiotica, of andere medicijnen toedienen.

Mierenvergiftigingen zijn meestal relatief goedaardig, maar zoals altijd kunnen er uitzonderingen zijn. Je moet opmerken dat, in elke situatie die de gezondheid van een huisdier kan bedreigen, het absoluut noodzakelijk is dat je een dierenarts raadpleegt over een ander alternatief.