Weet jij waarom licht insecten aantrekt?

Geschreven en geverifieerd door de bioloog Cesar Paul Gonzalez Gonzalez

Laatste update: 22 december, 2022

Als je ‘s avonds een lamp aanzet, zie je meestal een grote verscheidenheid aan insecten die onophoudelijk rond het licht komen vliegen. Dit is een veelvoorkomende en erg vervelende situatie bij vliegende geleedpotigen (vooral tweevleugeligen en vlinders). Ontdek waarom licht insecten aantrekt in dit artikel.

De waarheid hier is dat de insecten volkomen in de war zijn. Dit is de reden waarom ze rond en rond blijven cirkelen. De eenvoudige handeling van het aanzetten van een gloeilamp midden in de nacht heeft invloed op de waarneming van deze insecten. Lees verder en we vertellen je precies waarom licht insecten aantrekt.

Het gezichtsvermogen van insecten

Insectenogen zijn heel anders dan die van andere dieren, want ze zijn niet in staat om dezelfde kleuren en intensiteit van licht waar te nemen. Dit komt omdat ze verschillende fotoreceptoren bevatten, die verantwoordelijk zijn voor het “interpreteren” van licht. Daarom reageren ze op prikkels die mensen niet goed waarnemen, zoals UV en infrarood licht.

De twee soorten visuele structuren die de meeste insecten hebben zijn ocelli en samengestelde ogen. Beide kunnen lichtintensiteit waarnemen. Alleen het laatste is in staat de scherpere beelden te verkrijgen die hen helpen beslissingen te nemen. Dit heet fototaxis, het vermogen van insecten om op licht te reageren.

Geleedpotigen reageren door natuurlijk instinct op elk soort licht. Waar het om gaat is de actie die ze “geprogrammeerd” zijn om als reactie op deze prikkels te ondernemen. In het algemeen wordt hun gedragspatroon in tweeën gedeeld: vluchten (negatieve fototaxis) of aantrekken (positieve fototaxis).

Waarom is fototaxis belangrijk?

Licht is een waardevolle indicator voor insecten, want de aan- of afwezigheid ervan helpt hen de omstandigheden van hun omgeving te herkennen. Kakkerlakken zijn bijvoorbeeld “bang” voor licht omdat het hun predatoren helpt om ze te vinden – daarom verbergen ze zich en komen alleen in het donker tevoorschijn. Deze negatieve fototaxis stelt ze in staat gevaar op te merken om het te vermijden.

Aan de andere kant staan bijen, die gekenmerkt worden door van bloem naar bloem te gaan en zich te voeden met nectar of stuifmeel. Hoewel het lijkt dat dit zoeken willekeurig is, worden ze in werkelijkheid aangetrokken door de weerkaatsing van UV-licht (Engelse link) dat door bepaalde bloemen wordt uitgezonden.

Op deze manier stelt positieve fototaxis ze in staat tijd te winnen. Zo kunnen ze gemakkelijk de planten te bereiken die hun heerlijke voedsel bevatten.

Waarom licht insecten aantrekt

Licht trekt in sterkere mate nachtelijke insecten aan. Ze vertonen echter niet allemaal positieve fototaxis, want elk heeft een andere manier om de lichtprikkel te interpreteren. Enkele van de redenen waarom deze organismen een bron van verlichting zoeken zijn de volgende:

• Oriëntatie: Maanlicht helpt hen zich te oriënteren en kunstlicht brengt hen in verwarring.
• Begeleiding bij het ontwijken van hindernissen: Intense verlichting geeft aan dat het vlieggebied vrij is (geen hindernissen).
• Communicatie: Voor bioluminescente insecten, zoals vuurvliegjes, dient licht als communicatiemiddel tussen hen onderling.

We gaan nu elk van deze verschijnselen wat meer in detail bekijken. Mis het niet!

De maan als oriëntatie

Hun biologisch ontwikkelingsproces leidde ertoe dat nachtelijke insecten zich laten leiden door het licht van de maan. In vroeger tijden was dit het enige natuurlijke voorwerp dat de nachten verlichtte. Daarom brengt de introductie van kunstlicht hen in verwarring. Ze hebben namelijk geen aangepaste manieren om de twee soorten verlichting van elkaar te onderscheiden.

Dit probleem wordt erger als we er rekening mee houden dat het gezichtsvermogen van een geleedpotige niet erg scherp is.

Heldere hemel

Voor sommige insecten is het maanlicht een hulpmiddel om vast te stellen of het pad helder is of niet. Deze interpretatie is eenvoudig: hoe meer licht er is, hoe minder hindernissen er te ontwijken zijn. Het probleem ontstaat als een tweede lichtbron het insect doet geloven dat er een duidelijke vliegroute is, waardoor het zich aangetrokken voelt tot de lamp.

Bioluminescente insecten

Bij bioluminescente insecten speelt licht een belangrijke rol in hun communicatie. Hierdoor raken de organismen erg in de war van kunstmatige lichtbronnen. Bijvoorbeeld, in het geval van de gewone Europese vuurvlieg (Lampyris noctiluca (Engelse link), zoeken mannetjes vrouwtjes op door middel van hun helderheid. Deze eigenschap zorgt ervoor dat ze aangetrokken worden door gloeilampen.

De invloed van kunstlicht op insecten

Kunstlicht trekt insecten op dezelfde manier aan als natuurlijk licht (de maan) dat doet. Dit betekent dat steden een grote invloed hebben op het leven van deze organismen. Tegelijk veroordeelt het ze tot een langzame dood door het verbranden van hun vleugels. Niet alleen mensen ondervinden er hinder van, maar verschillende soorten worden tot de rand van uitsterven gedreven.

Een mogelijke oplossing is het gebruik van warme lampen die een lage hoeveelheid UV-licht produceren. Dit voorkomt niet helemaal dat de insecten erdoor aangetrokken worden. Het vermindert echter wel de negatieve effecten die het licht op hen heeft aanzienlijk.

Bovendien vereist de oplossing van dit conflict ook een verandering in de gewoonten van de mensen. Het overmatig verbruik van lichtenergie wordt vaak een normaal deel van ons leven.

Dit probleem wordt ook wel lichtvervuiling genoemd. Je kan dit definiëren als de overmaat aan kunstlicht gedurende de nacht. Dit veroorzaakt allerlei fysiologische onevenwichtigheden bij wilde soorten en tast zelfs de gezondheid van de mens aan. Als je wilt helpen het probleem te verminderen, probeer dan thuis onnodige lichten uit te doen, en de ramen te sluiten, vooral ‘s nachts.