Kunnen vlinders de kleur van hun vleugels veranderen?

Vrij leven is een onvermoeibare strijd om te overleven voor alle soorten die deel uitmaken van een ecosysteem. Daarom hebben sommige van hen, vooral insecten, ongelooflijke technieken ontwikkeld om roofdieren te ontwijken, zoals hoe vlinders de kleur van hun vleugels veranderen.

Dit is het geval bij sommige van de vlinders die je hieronder gaat zien. Tot voor kort was de kleurvariatie van deze dieren een mysterie. De mens heeft dit al vele jaren geprobeerd, maar de oorzaak niet kunnen ontrafelen. Onlangs zijn een aantal interessante ontdekkingen gedaan. Die verklaren de plasticiteit van de vleugels van sommige Lepidoptera.

Kunnen vlinders de kleur van hun vleugels veranderen?

Het antwoord op deze vraag is, verrassend genoeg, ja. Het is niet iets wat we met het blote oog kunnen waarnemen. Het is dus is moeilijk te denken dat een zo basaal wezen als een ongewerveld dier van kleur kan veranderen.

De functie van dit vermogen is, zoals je zou verwachten, om roofdieren voor de gek te houden. De deskundigen die dit verschijnsel onderzochten richtten zich op de soort Heliconius Numata.

Deze soort kan  de kleur van zijn vleugels veranderen. Hij doet dit om andere soorten, zoals de monarchvlinder, na te bootsen. De monarchvlinder wordt namelijk door vogels afgewezen als prooi.

Van de vlindersoorten van het geslacht Heliconius is bekend dat ze elkaar nabootsen. Daarom zijn ze het onderwerp van studie.

Dit vermogen staat bekend als Mülleriaanse nabootser, waarbij verschillende soorten met kenmerken die roofdieren afstoten, zoals felle kleuren of gif, hun uiterlijk aanpassen om op elkaar te lijken.

En hoe zijn ze in staat de kleur van hun vleugels te veranderen?

Om te weten te komen hoe deze nabootsing werkt, lokaliseerden en sequenciëerden de onderzoekers de chromosomale regio die verantwoordelijk is voor de vleugelpatronen van Heliconius numata.

Tijdens deze op het JSTOR-portaal gepubliceerde studie konden de wetenschappers waarnemen dat het variatiepatroon gestuurd wordt door verschillende genen. De combinatie van nabootsing bevordert daardoor en tegelijk verhindert het combinaties  die niet-nabootsende patronen opleveren.

De studie ontdekte ook dat in het DNA van deze soort 3 versies van hetzelfde chromosoom naast elkaar bestaan en dat elke versie het patroon van de vleugels op verschillende manieren regelt.

Wat betekent dit? Wel, het genoom maakt het mogelijk dat vlinders geboren worden die totaal verschillend van elkaar lijken. Dit ondanks het feit dat ze dezelfde genetische lading hebben.

Nabootsing in veranderde omgevingen

De Heliconius numata soort is niet de enige vlinder die de kleur van zijn vleugels verandert om zijn overleving te bevorderen. Bovendien berust deze techniek niet alleen op interactie met roofdieren, maar ook met de omgeving.

Een duidelijk voorbeeld hiervan was het ontstaan van motten met zwarte vleugels. Dat gebeurde in de periode van de Industriële Revolutie in Engeland, in de 19e eeuw.

Een studie uit 2011 van de Universiteit van Liverpool onthulde dat de peper-en-zoutvlinder (Biston betularia) de kleur van zijn vleugels veranderde om zich te camoufleren op boomstammen die bedekt waren met het roet van de industrie.

Deze studie legde een van de grondslagen van het bewijs dat de inmenging van de mens in het milieu het hele ecosysteem beïnvloedt. Deze vlinders waren, toen ze uiteindelijk op roetloze berkenbomen landden, duidelijk zichtbaar voor roofdieren, met een daaropvolgende populatiedaling als gevolg.

Ook de mens kan het fenotypisch evenwicht van een soort op den duur doen kantelen.

Conclusies: behoud van vlinders vandaag

Vlinders zijn, net als veel andere insecten, van essentieel belang voor het behoud van het evenwicht in het milieu. Hun functie is van vitaal belang als bestuivers en ze dienen als voedsel voor andere soorten. Dit alleen al zou ons moeten laten zien dat het van essentieel belang is voor hun behoud te strijden.

Vervuiling en klimaatverandering zijn de factoren die de vlinderpopulaties het meest hebben aangetast. Veel landen zijn al begonnen met hun beschermingsprogramma’s voor deze lepidoptera, waaronder het tellen van soorten om uit te zoeken welke met uitsterven bedreigd kunnen zijn.

De milieu- en sociale opvoeding van de nieuwe generaties zijn de sleutel tot het behoud van de levendige kleuren van deze lepidoptera die onder ons vliegen. Een laatste overdenking willen we je het volgende meegeven.

Als vlinders besluiten de kleur van hun vleugels te veranderen, laat dat dan niet het gevolg zijn van menselijk ingrijpen.