Kunnen huisdieren een winterslaap houden? Ontdek het hier!

Geschreven en geverifieerd door de bioloog Samuel Sanchez

Laatste update: 21 december, 2022

Wat je waarschijnlijk niet wist is dat sommige huisdieren ook een winterslaap houden! Winterslaap is een fascinerend proces dat vooral geassocieerd wordt met wilde zoogdieren, zoals beren, eekhoorns en egels.

Deze biologische strategie maakt het mogelijk om tijdens de koudste maanden van het jaar te overleven met een minimale energie-investering, want de dieren die het beoefenen verbergen zich en brengen hun stofwisseling terug tot een basisniveau.

De term winterslaap is eigenlijk niet helemaal van toepassing is op veel van de dieren waarover we het in de volgende lijst zullen hebben. Je zult echter zien dat ze allemaal hun stofwisseling in meer of mindere mate verlagen als het koude seizoen aanbreekt. Ontdek er hier alles over!

5 huisdieren die een winterslaap houden

Eerst moeten we benadrukken dat de algemene term die alle strategieën om de stofwisseling tijdens de winter te verlagen omvat, sluimertoestand is. Dit begrip omvat de volgende biologische strategieën:

• Winterslaap. Winterslaap is een toestand van metabolische depressie, waarin het lichaam zijn vitale activiteiten tot een minimum beperkt. De lichaamstemperatuur, de ademhalingsfrequentie en het aantal hartslagen per minuut dalen drastisch. Het dier overleeft alleen dankzij de energiereserves die het in de lente en de zomer heeft opgebouwd.
• Brumatie. Dit is gelijkwaardig aan winterslaap, maar is een toestand die voorkomt bij reptielen en amfibieën. Reptielen die een winterslaap houden ondergaan niet de drastische veranderingen die zoogdieren wel ondergaan als ze een winterslaap houden, hoewel ze minder actief zijn en gedurende vrij lange perioden (1 maand of langer) voedsel kunnen weigeren.
• Diapauze. Dit is de term die toegepast wordt op insecten en andere ongewervelden die tijdens de guurste maanden van het jaar in een “groeistilstand” gaan. Verschillende hormonen (vooral het diapauze hormoon of DH) zetten dit proces in gang.

Hieronder laten we je 5 huisdieren zien die in gevangenschap een winterslaap houden, of liever, die sluimeren in elk van zijn varianten beoefenen. lees vooral verder!

1. Hamster (onderfamilie Cricetinae) 

Sommige soorten hamsters (zoals de Syrische soort) houden in het wild een winterslaap, omdat ze leven in gematigde milieus met lage temperaturen tijdens de winter. Ze hebben zich echter perfect aan de huiselijke omgeving aangepast. Daardoor hebben ze deze pauze niet nodig als de omstandigheden geschikt zijn. Met andere woorden, ze zijn facultatieve winterslapers en gaan alleen in rust als dat nodig is.

Huishamsters nemen vaak typisch winterslaapgedrag aan als de omgevingstemperatuur onder de 20°C zakt. Het is beter deze toestand te vermijden en de kooi in een warme kamer te zetten. Hun gezondheid kan hierdoor in gevaar komen. Dat geldt vooral als de temperatuurdaling erg extreem is.

Houd je harige vriend warm tijdens de winter en hij zal dit proces niet hoeven doormaken.

2. Witbuikegel (Atelerix albiventris) 

De witbuikegel is een exotisch huisdier dat pas onlangs populair geworden is, en daardoor is er weinig bekend over veel van zijn eisen. Ze zijn ‘s nachts vrij actief. Ze komen van nature voor in een groot deel van Afrika ten zuiden van de Sahara.

Zoals uit studies (Engelse link) blijkt, nemen Afrikaanse egels een toestand van langdurige rust aan als de omgevingsomstandigheden ongunstig zijn (te koud of te warm). Ze gaan echter niet in absolute winterslaap zoals hun verwant de Europese egel (Erinaceus europaeus) doet, omdat het Afrikaanse klimaat iets stabieler en warmer is dan dat van Midden-Europa.

Laat je Afrikaanse egel niet in slaapstand gaan. Houd de omgevingstemperatuur van hun omgeving tussen 22 en 27 °C.

3. Baardagame (Pogona vitticeps) 

De baardagame, is een geslacht van reptielen die inheems zijn in verschillende woestijn- en halfwoestijngebieden in Australië. Deze streek vertoont vrij grote temperatuurschommelingen, dus is het niet verwonderlijk dat de soort in de koudste maanden van het jaar in het wild aan brumatie doen.

Ondanks dat een warmtedeken en licht beschikbaar zijn, zal de baardagaam zich in de winter waarschijnlijk toch terugtrekken in het koelere deel van het terrarium. In deze tijd zal hij stoppen met eten en in het algemeen minder actief zijn. Veel baardagame’s doen dit voor het eerst in hun tweede levensjaar, terwijl anderen het helemaal nooit doen.

Deze huisdieren houden geen winterslaap in de strikte zin van het woord. Daarom is hun activiteitsgraad iets hoger dan die van een zoogdier in een soortgelijke toestand.

4.  Lettersierschildpad (Trachemys scripta) 

Zoals gezegd worden tamme reptielen niet beschouwd als huisdieren die een winterslaap houden. Zoals we eerder al uitlegden, is brumatie de juiste term. Maar alle lettersierpadden die in een buitenmilieu leven gaan in de winter in een zeer slapende toestand als de temperatuur daalt.

Sommige eigenaars beweren zelfs dat het een goed idee is om lettersierschildpadden gedurende 2 tot 3 maanden aan temperaturen van ongeveer 5°C bloot te stellen om ze in brumatie te laten gaan. Veel andere schildpadden (zowel terrestrisch als semi-aquatisch) hebben deze stofwisselingspauze nodig. Door een rustperiode te hebben zijn ze in staat om zich voor de rest van het jaar te kunnen ontwikkelen en voortplanten.

Brumatie komt veel voor bij waterschildpadden, vooral bij waterschildpadden die leven in gebieden met een mediterraan klimaat.

5. Mieren (Formicidae-familie)

Het lijkt misschien vreemd om een insect in deze lijst op te nemen. Veel soorten Europese mieren gaan echter in diapauze tijdens de koudste maanden van het jaar. Daarentegen rusten exotische mieren uit Azië en Zuid-Amerika (veel uit de subfamilie Ponerinae of oermieren) meestal helemaal niet, omdat ze in tropische gebieden leven.

Tijdens de diapauze stopt de koningin van het nest met eitjes leggen en komen de werksters in een bijna ononderbroken toestand van lethargie. Ze groeperen zich om warmte te bewaren en foerageren overdag nauwelijks (ze drinken en eten heel weinig). Mensen die mieren uit het Middellandse-Zeeklimaat als huisdier houden, moeten ze aanmoedigen tot diapauze.

In tegenstelling tot de vorige gevallen is diapauze bij veel mierensoorten noodzakelijk. Houd het nest op een koele plaats (15-20 °C) en ze gaan vanzelf in sluimertoestand.

Kom meer te weten voor je huisdier in winterslaap gaat

Zoals je ziet zijn hier enkele huisdieren die in winterslaap gaan en andere die in diapauze gaan. Hoe dan ook, het uitgangspunt is bij al deze biologische strategieën gelijk: de stofwisseling van het dier wordt bij kouder weer verlaagd om de barre omgeving te kunnen weerstaan.

Het is erg belangrijk onderscheid te maken tussen obligate en facultatieve overwinteraars. Mierenkolonies hebben een periode van sluimering nodig en lettersierschildpadden profiteren van een brumatie, maar bij een hamster of egel wegen de gevaren zwaarder dan de positieve aspecten. Laat je huisdier geen winterslaap houden tenzij een deskundige je daartoe opdracht geeft.