5 soorten camouflage bij dieren

Camouflage is een vorm van aanpassing, die dieren die dit vermogen bezitten helpt om onopgemerkt te blijven. Zo voorkomen ze dat ze ontdekt of gezien worden, door op de omgeving of op een of ander levenloos voorwerp in hun leefgebied te lijken.

Het is verrassend te ontdekken welke vormen van camouflage er allemaal bij dieren bestaan, want natuurlijke selectie moedigt in elk ecosysteem de vreemdste en meest specifieke aanpassingen aan. Laten we in dit artikel vijf vormen van camouflage bij dieren leren kennen.

Waarom camoufleren dieren?

Een van de sterkste selectieve factoren in de natuur is predatie. Camouflage brengt meer overlevingskansen en/of betere voedselkansen. Dieren gebruiken dit ook om zich voor hun prooi te verbergen. Daarom kan gezegd worden dat het zowel voor defensieve als voor agressieve doeleinden gebruikt wordt, zoals de onderzoekers Martin Stevens en Sami Merilaita (Engelse link) ons vertellen.

Een goed voorbeeld van dit verschijnsel zijn de vogels van het geslacht Caprimulgus – nachtzwaluwen – want die camoufleren zich door te lijken op de omgeving waar ze overdag rusten om te voorkomen dat ze door mogelijke roofdieren gezien worden, zoals de Universiteit van Exeter aangeeft.

Soorten camouflage bij dieren

Een dier dat moeilijk op te sporen is, heet een cryptisch dier. Enkele vormen van crypsis zijn op de omgeving lijken, gebruik maken van bioluminescentie om de schaduwen die in een aquatisch milieu ontstaan te verbergen, of het lichaam versieren met voorwerpen uit de omgeving – zoals bladeren en takken – zoals sommige krabben, insecten en slakken doen.

Crypsis – het opnemen van kleuren en patronen die detectie verhinderen – kent ook andere strategieën. Hieronder noemen enkele van de meestvoorkomende.

1. Opgaan in de omgeving

Het uiterlijk van het dier past meestal bij de kleur, lichtheid, en patronen van een of meer omgevingen. Een goed voorbeeld is de inktvis, want die kan zijn uiterlijk veranderen om bij de achtergrond te passen, en hij kan ook zijn vorm variëren om op voorwerpen te lijken, zoals zeewier of stenen.

Bladinsecten zijn een ander duidelijk voorbeeld van crypsis in het dierenrijk.

2. Omgekeerde schaduwwerking

Dit is een kleurschakering ook bekend als omgekeerde schaduwwerking of de wet van Thayer. Volgens de BBC was de Amerikaanse kunstenaar Abbott Handerson Thayer de eerste die dit kleurpatroon bestudeerde en daarna beschreef en illustreerde.

Deze vorm van camouflage vermindert het contrast van dieren die aan de bovenkant donkerder zijn door middel van licht, zodat de vorm van het dier platter lijkt.

3. Ontregelend kleuren

Deze vorm van camouflage is te herkennen aan een geheel van markeringen die de schijn wekken van valse grenzen en begrenzingen, waardoor het moeilijk wordt een dier te ontdekken of te herkennen, en zijn ware contour en vorm. Een voorbeeld van deze kleurschakering is de Reuzenuilnachtzwaluw of de wipneusadder.

4. Vervaging door beweging

Dit gebeurt wanneer merktekens – zoals strepen – tijdens beweging vervagen. Dit helpt om ze te laten passen bij de kleur en helderheid van de omgeving. Zo wordt voorkomen dat het dier ontdekt wordt als het beweegt.

5. Doorzichtigheid

Dit komt voor wanneer het lichaam van een dier – of een deel ervan – doorzichtig is. Daardoor is de kans dat een roofdier het ziet kleiner. Deze eigenschap lijkt de ideale camouflage te zijn, want de camouflage hangt niet af van de achtergrond of het gedrag. Alleen de achtergrond wordt op elkaar afgestemd, zoals het geval is bij glaskikkers.

Een andere soort camouflage die hierop lijkt is spiegelcamouflage. Dit gebeurt omdat deze dieren reflecterende lichamen hebben, zoals het glas van een kaptafel. Een voorbeeld hiervan zijn sardientjes.

Al deze vormen van camouflage zijn het levende bewijs van het belang voor dieren om te vermijden prooi te worden en om prooi te bemachtigen – de belangrijkste selectiefactoren in de natuur. Vele malen kan de kleur van een levend wezen het verschil betekenen tussen leven en dood.