5 bijzondere dierenweetjes waarvan je versteld zult staan

Geschreven en geverifieerd door de dierenarts en zoötechnicus Sebastian Ramirez Ocampo

Laatste update: 24 augustus, 2024

Volgens een artikel in het tijdschrift PLoS Biologie (Engelse link) zijn er naar schatting 7,7 miljoen diersoorten op aarde. Hiervan wacht ongeveer 80% nog op identificatie. De meeste mensen kennen echter niet eens de eigenaardigheden en gedragingen van de soorten die al ontdekt zijn. Daarom wachten veel bijzondere dierenweetjes erop om onthuld te worden.

Als je geïnteresseerd bent in de dierenwereld, ben je hier op de juiste plek. We nodigen je uit om alles te ontdekken, van uniek gedrag tot kenmerken die verschillende soorten met mensen delen. Mis het niet!

1. Bij deze soorten nemen de mannetjes de rol van de moeder op zich

We beginnen met een van de meest bijzondere dierenweetjes. Hoewel het misschien moeilijk te geloven is, is er bij sommige zeedieren sprake van een rol-omkering: het is het mannetje dat zwanger wordt. Dit is het geval bij de syngnathidae, een familie vissen waartoe zeepaardjes, zeenaalden en waterdraken behoren.

Volgens een artikel dat is gepubliceerd in het tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences (Engelse link), is dit een natuurlijk fenomeen dat exclusief lijkt te zijn voor deze merkwaardige exemplaren. Volgens de auteurs is het bovendien een zwangerschap die lijkt op die van zoogdieren.

Dit komt doordat mannetjes voedingsstoffen, immunisatie, zuurstof en bescherming bieden aan de embryo’s die ze dragen.

Bij zeepaardjes begint deze wonderbaarlijke voortplantingsdaad met een ceremoniële dans waarbij het mannetje en het vrouwtje hun staarten in elkaar verstrengelen. Na deze bewegingen legt het vrouwtje haar eitjes in een zak in de buik van het mannetje, die ze vervolgens bevrucht met zijn sperma.

Volgens een publicatie in het tijdschrift Current Biology (Engelse link) zorgt dit gedrag ervoor dat mannetjes de echte vaders zijn van hun nakomelingen. Deze situatie komt niet voor bij andere diersoorten.

Op dezelfde manier, zoals besproken in dit artikel, zijn het de vrouwelijke zeenaalden die opvallende kenmerken zoals strepen op hun lichaam ontwikkelen, omdat zij degenen zijn die moeten vechten om een partner te vinden om zich voort te planten.

2. Sommige zoogdieren leggen eieren

Voortbordurend op ons thema van voortplantingsaspecten en leuke dierenweetjes, presenteren we de monotremen (ook wel cloacadieren genoemd). Deze zoogdieren worden gekenmerkt door hun vermogen om eieren te leggen. Slechts twee dieren worden ingedeeld in deze selecte groep: het vogelbekdier en de mierenegel.

Onderzoek gerapporteerd in het tijdschrift Genoom Dynamica (Engelse link) specificeert dat monotremen worden beschouwd als “alternatieve zoogdieren”, die zich zo’n 210 miljoen jaar geleden hebben afgescheiden van hun placentale soortgenoten.

Evenzo, zo stellen de auteurs, zijn bepaalde genetische kenmerken van deze dieren vergelijkbaar met die van enkele reptielen, zoals het verschil in grootte van hun chromosomen.

Maar ondanks het feit dat ze geen borsten met tepels hebben en eieren leggen, worden ze toch als zoogdieren beschouwd omdat ze hun nakomelingen voeden met moedermelk. Dit gebeurt via borstklieren – die zich in de buik bevinden – die alleen vrouwtjes bezitten.

Daarnaast voorziet borstvoeding pasgeborenen van voedingsstoffen, immuniteit en antimicrobiële bescherming, zoals bij alle zoogdieren het geval is. Dit blijkt uit een onderzoek in het tijdschrift Genoombiologie en Evolutie (Engelse link).

De mierenegel legt onder andere één ei per jaar, dat tien dagen lang uitkomt in een buidel in zijn buik. Het vogelbekdier daarentegen legt 1 tot 3 eieren en het incubatieproces in de buidel duurt gemiddeld 21 dagen.

3. Wanneer de uitdrukking “slapen met één oog open” letterlijk wordt

Slaap is een fundamenteel aspect van de biologie van levende wezens. Het stelt het lichaam en de hersenen in staat om te herstellen van activiteiten overdag en nieuwe energie op te doen om nieuwe uitdagingen aan te gaan. Er zijn echter soorten die, vanwege de gevaarlijke omgeving waarin ze leven, zichzelf niet kunnen toestaan om volledig in een diepe slaap te vallen.

Dit is het geval bij sommige zeezoogdieren zoals de dolfijn en bepaalde vogels zoals de fregatvogel. Bij beide soorten slaapt slechts één hersenhelft in rust, terwijl de andere wakker blijft.

Dit fenomeen staat bekend als “unihemisferische slaap” (Engelse link). Dankzij dit vermogen kunnen ze de voordelen van slaap krijgen en tegelijkertijd alert zijn op elk soort bedreiging.

Volgens een onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift PLOS ONE (Engelse link) – dat zich richtte op de evaluatie van het vermogen van dolfijnen om overdag en ‘s nachts actief te zijn, werd geconcludeerd dat ze minstens 15 dagen achter elkaar in deze toestand kunnen blijven en hun volledige vermogens kunnen behouden.

Er wordt echter geschat dat dolfijnen het nog langer kunnen uithouden, aangezien de onderzoekers degenen waren die het experiment beëindigden.

Fregatvogels van hun kant kunnen 10 dagen vliegen met slechts één oog dicht en één hersenhelft in slaap. Dit blijkt uit onderzoek in het tijdschrift Nature (Engelse link). Daarnaast zijn er andere soorten waarvan wordt gesuggereerd dat ze dit gedrag vertonen. Dit is het geval bij sommige reptielen, zoals de grote krokodil (Engelse link).

4. Vogels zijn slimmer dan je denkt

De volgende van de bijzondere dierenweetjes die we vandaag bespreken gaat over vogels. Onderzoekers die zich bezighouden met de studie van vogels vragen zich al jaren af hoe het mogelijk is dat deze dieren – met zulke kleine hersenen – zulke complexe taken weten uit te voeren.

Een onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (Engelse link) heeft een mogelijke verklaring gevonden. Volgens dit artikel zijn de hersenen van vogels anders samengesteld dan die van zoogdieren.

Aan de ene kant hebben vogels weliswaar kleine hersenen, maar ze hebben een hogere concentratie neuronen in hun voorhersenen. Vooral dit gebied wordt in verband gebracht met intelligent gedrag. Daarnaast zijn de neuronen van deze dieren veel kleiner. Daarom zitten ze dichter opeengepakt en in grotere aantallen dan bij zoogdieren.

In tegenstelling tot wat werd gedacht, speelt de grootte van de hersenen geen fundamentele rol in het cognitieve vermogen van deze soorten. In feite hebben vogels in de loop van de evolutie een beter gebruik van hun hersenmassa ontwikkeld dan andere dieren.

Dankzij deze anatomische samenstelling denken vogels logisch en zijn ze in staat om taken uit te voeren waarvan werd gedacht dat ze exclusief voor primaten waren.

Bijvoorbeeld, volgens een studie die werd gerapporteerd in het tijdschrift Huidige opinie in neurobiologie (Engelse link) heeft de Nieuw-Caledonische kraai het vermogen om takken te maken en te gebruiken als gereedschap om voedsel te verkrijgen. Er is ook het geval van eksters, die volgens een publicatie in het tijdschrift PLoS Biologie (Engelse link) zichzelf voor een spiegel kunnen herkennen.

5. Net als bij vrouwen zijn er dieren die last hebben van de menopauze

Dit is een van de meest verrassende dierenweetjes. De menopauze is een biologisch proces waar alle vrouwen doorheen gaan als ze een bepaalde leeftijd bereiken. In deze levensfase verliezen ze hun voortplantingsvermogen wanneer de eisprong stopt.

Wij zijn echter niet de enige diersoort die deze veranderingen doormaakt, want het komt ook voor bij sommige odontoceti. Het komt met name voor bij orka’s, grienden, beluga’s en narwallen. Deze zoogdieren hebben complexe sociale structuren (Engelse link).

Net als bij mensen spelen de vrouwtjes van deze soorten een rol die verder gaat dan alleen de voortplanting. Moeders die in de menopauze komen, zorgen voor de jongste dieren om een hogere overlevingskans (Engelse link) te garanderen. Met andere woorden, ze bieden bescherming aan hun “kleinkinderen”.

Dit evolutionaire fenomeen, bekend als de “grootmoedertheorie”, wordt uitgelegd in een studie die is gepubliceerd in het tijdschrift Nature (Engelse link). Dit onderzoek geeft aan dat neonaten van orka’s – geboren in gemeenschappen met veel jonge moeders – 1,7 keer meer kans hebben om te sterven dan degenen die door oudere moeders worden verzorgd.

Om te verklaren waarom de menopauze alleen bij mensen voorkomt en bij deze 4 walvisachtigen, werd onderzoek gerapporteerd in het Tijdschrift voor Theoretische Biologie (Engelse link) drie parameters vastgesteld:

• Levensduur.
• Samenleven in groepen van meerdere individuen.
• Een verschil van 30% -of meer- in de gemiddelde levensduur tussen mannetjes en vrouwtjes.

Misschien vraag je je af waarom een dier als een olifant geen menopauze heeft? Hoewel ze een langlevende soort zijn en in een gemeenschap leven, is de reden dat ze niet aan het derde genoemde aspect voldoen.

Laten we deze dierenweetjes benutten

Volgens schattingen van het Wereld Natuur Fonds (WNF) zijn de populaties zoogdieren, vogels, vissen, reptielen en amfibieën de afgelopen 50 jaar met 68% afgenomen. Bovendien worden volgens cijfers van de International Union for Conservation of Nature (Engelse link) meer dan 42.100 soorten met uitsterven bedreigd.

Deze situatie zou ons aan het denken moeten zetten over de acties die worden ondernomen om dit probleem te beteugelen. Als je deze merkwaardige dierenweetjes interessant vond, is het tijd om je bewust te worden van het belang van deze soorten in de ecosystemen van de hele planeet. Denk er altijd aan om alle soorten leven die je tegenkomt te respecteren en te beschermen.

We hopen dat je vandaag hebt genoten van onze bijzondere dierenweetjes!