Hoe moet ik mijn aquarium verlichten?

Geschreven en geverifieerd door de bioloog Cesar Paul Gonzalez Gonzalez

Laatste update: 22 december, 2022

Vissen hebben niet alleen uitstekend voedsel en een ruime bak nodig, maar ook een goed verlichtingssysteem om hun dagelijkse activiteiten te reguleren. Om deze reden, en om de kwaliteit van leven van deze organismen te verbeteren, moeten we leren hoe we een aquarium goed kunnen verlichten.

Hoewel het eenvoudig klinkt, zijn er veel factoren waarmee je rekening moet houden bij de keuze van de verlichting voor een aquarium. Daarom zijn zaken als het soort materiaal waarvan de lamp gemaakt is, de lichtopbrengst, en de intensiteit heel belangrijk bij de aanschaf van deze accessoires. Leer meer over hoe je je aquarium goed kunt verlichten in dit artikel.

Is het nodig mijn aquarium te verlichten?

Hoewel het een manier lijkt om met de vissen te pronken, is de realiteit dat verlichting een diepere functie heeft. Over het algemeen hebben plantensoorten een bepaalde hoeveelheid licht nodig om te groeien en te gedijen. Bovendien reguleren ook vissen hun biologische cycli op basis van de hoeveelheid licht in hun omgeving.

Zelfs als het aquarium in een ruimte staat met natuurlijk licht, kan de structuur van de bak verhinderen dat er voldoende licht binnen komt. Behalve dat de vissen bij gebrek aan licht hun kleuren niet goed tot hun recht kunnen laten komen, ziet de omgeving er ook wat doffer en donkerder uit, wat de gezondheid van de hele bak kan beïnvloeden.

Hoe moet ik mijn aquarium verlichten?

De meest efficiënte manier om een aquarium te verlichten is door armaturen op het oppervlak of in de deksel te plaatsen.

Dit doe je niet in een opwelling, want het is de bedoeling de natuurlijke verlichting van het water na te bootsen, die altijd van boven naar beneden gaat. Dit levert soms wel een probleem op, want hoe dieper de bak, hoe moeilijker het zal zijn om licht tot op de bodem te krijgen.

Fabrikanten van verlichtingsarmaturen hebben rekenmodellen ontwikkelt waarmee je kunt berekenen hoeveel licht een bepaalde armatuur geeft. Er zijn tegenwoordig verschillende manieren om lichtopbrengst te meten, dus alleen de populairste en meest gebruikte factoren in een aquarium zullen we hieronder beschrijven.

Factoren bij de lichtopbrengst

• Vermogen (watt). Dit is een parameter die steeds minder gebruikt wordt. Deze eenheid staat voor de gebruikte hoeveelheid energie, die vroeger gelijk was aan de verlichtingscapaciteit. Met de ontwikkeling van nieuwe technologieën verbruiken sommige lampen echter minder elektriciteit, maar zijn ze efficiënter in het uitstralen van licht.
• Kelvin (K). Dit is een maat voor de kleur die de spectrum verdeelt in warm licht (2200K-3500K), neutraal licht (3500K-5000K), en koel licht (5000K-6500K). Anders gezegd omvat warm licht geel-roodachtige tinten, koud licht blauw-groenachtige tinten en neutraal licht is gelijk aan “wit” licht.
• Lumen. Deze maat heeft betrekking op de hoeveelheid licht die per seconde wordt uitgestraald.
• Lux. Deze term hangt samen met de vorige, want hij geeft weer hoeveel energie per seconde een oppervlak bereikt.
• PAR (fotosynthetisch actieve straling). Dit is de hoeveelheid licht die voor fotosynthese gebruikt wordt. Deze waarde is gericht op het kwantificeren van de efficiëntie waarmee planten licht absorberen.

Over het algemeen zijn de belangrijkste waarden om rekening mee te houden bij de aanschaf van een lamp Lux en PAR (Engelse link). Niet alle fabrikanten geven deze informatie echter, dus worden de waarden Kelvin en Lumen nog steeds gebruikt om producten te standaardiseren.

Hoeveel licht heeft een aquarium nodig?

De hoeveelheid licht die een aquarium nodig heeft hangt helemaal af van het aantal dieren, de begroeiing die het heeft en de diepte van de bak. Standaardwaarden worden gebruikt om de lichtbehoefte van de vissen als volgt te berekenen:

• Lage lichtbehoefte (15 lumen per liter). Als er geen echte begroeiing in het aquarium aanwezig is en er maar een paar vissen gehouden worden.
• Middelmatige behoefte (30 lumen per liter). De bak bevat weinig begroeiing en een gemiddelde hoeveelheid vissen.
• Hoge lichtbehoefte (60 lumen per liter). De vegetatie vormt een fundamenteel deel van de inrichting en de hoeveelheid vissen is erg groot.

Bedenk daarnaast dat je al het onderwaterleven aan maximaal 10 uur licht per dag mag blootstellen. Om dit te bereiken zijn er vaak tijdschakelmechanismen beschikbaar om aan deze behoefte te voldoen. Deze kunnen geprogrammeerd worden om de verlichting automatisch aan en uit te schakelen.

Kan ik een nachtlampje in mijn aquarium plaatsen?

Doordat het aantal uren licht per dag beperkt is, wordt vaak gedacht dat er geen mogelijkheid is om ‘s nachts verlichting in de bak te hebben.

Er bestaat echter een soort maanlicht of nachtlicht waarmee je je vissen in het donker kunt observeren. Deze speciale verlichting beïnvloedt hun biologische cyclus niet, want ze lijkt op natuurlijk maanlicht dat hen op geen enkele manier schaadt.

Soorten lampen voor aquaria

Dankzij de technologische vooruitgang is er een uitstekende keuze aan mogelijkheden om in je aquarium te gebruiken. Ze vertonen echter allemaal belangrijke verschillen wat betreft de materialen, de functies die ze hebben, en de duurzaamheid. Op basis hiervan kunnen we de lampen in drie hoofdsoorten indelen.

Fluorescentie

Dit zijn de eerste lampen die beschikbaar waren, zodat hun prijs tegenwoordig vrij laag is. De meeste van deze soorten lampen zijn kleurgeregeld (weergegeven in Kelvin).

Bovendien bevat de buis waaruit ze bestaan kwikgassen, dus als deze breekt kan dat gemakkelijk het aquarium verontreinigen. Het lichteffect berust op het passeren van elektrische stroom die de lamp verwarmt, zodat het licht ook warmte afgeeft in de bak.

• Hoewel het misschien niet belangrijk lijkt, kan dit ertoe leiden dat bepaalde delen van het aquarium meer opwarmen dan andere en zo problemen voor de vissen veroorzaken.
• Daar komt nog bij dat de warmte zelf de onderdelen verslijt, zodat de fluorescentielampen vaak vervangen moeten worden.

Metaalhalogenide

Zoals de naam al zegt, bevatten deze lampen metaalhalogeniden die helpen de lichtopbrengst te stabiliseren en te stroomlijnen. Deze eigenschap zorgt er echter ook voor dat ze duurder zijn en meer energie verbruiken. Dit heeft ook invloed op de warmte die ze in het aquarium produceren, wat hetzelfde effect veroorzaakt als fluorescentielampen.

LED

Dit is de nieuwste technologie in de aquariumwereld. Dankzij hun afmetingen en flexibiliteit zijn LED’s tegenwoordig de beste optie voor aquaria. Deze lichtsoort richt de lichtbundel rechtstreeks op het aquarium, iets waardoor ze efficiënter zijn, ondanks dat ze minder lumen produceren.

Wat is de beste optie?

De keuze hangt af van het budget en de inzet van de eigenaar. Een paar fluorescentielampen kunnen in principe volstaan. Het is echter ook nodig op het aantal uren licht te letten.

LED-lampen zijn fantastisch, want verschillende modellen hebben meestal een ingebouwd automatisch uitschakelmechanisme dat alles vereenvoudigt. Bovendien beschikken ze ook over een nachtlichtstand, dus ze zijn een alles-in-één-optie.

Desondanks behoren dergelijke soorten lampen tot de duurste op de markt, dus ze liggen misschien niet binnen bereik van je budget. Bedenk dat je bij de keuze van een lamp er alleen op moet letten dat ze in staat is je aquarium goed te verlichten. Weeg elk van de mogelijkheden goed af, zodat je kunt beslissen welke het beste bij jou en je budget past.

Oververlichte aquaria zijn niet goed

In tegenstelling tot wat je zou kunnen denken, kan het oververlichten van een aquarium averechts werken. Niet alle vissen hebben namelijk veel licht nodig in hun leefomgeving. Dit in gedachten houden is van cruciaal belang voor het plannen van de verlichting van je aquarium. Elke vissoort stelt namelijk andere eisen aan de verlichting.

Terwijl sommige soorten de neiging hebben actief te zijn en graag met hun kleuren pronken, blijven andere liever in het donker om zich rustig te voelen. Dit betekent dat je bepaalde zones schemerig verlicht moet houden, zodat bepaalde vissen niet te veel stress ondervinden van te veel licht.

Daarnaast denkt men vaak dat ongecontroleerde algengroei het gevolg is van te veel verlichting. Dit is echter niet helemaal waar. Het licht helpt ze sneller groeien maar er zijn ook andere factoren, zoals de hoeveelheid organisch materiaal, die dit bevorderen.

Kortom, licht alleen leidt niet tot het ontstaan van algen, maar het stuurt deze gebeurtenissen wel aan als er ook andere factoren aanwezig zijn. Een goed beplant en schoon aquarium zou geen overgroei van algen moeten hebben.

Bedenk tenslotte dat elk aspect van een aquariumopstelling invloed heeft op de levenskwaliteit van de vissen. Wees heel voorzichtig bij het integreren van een toevoeging als de verlichting van de bak.

Dat heeft namelijk meer gevolgen dan je wellicht zou denken. Vissen zijn prachtige huisdieren die alle zorg verdienen die je ze kunt geven.